فصل اول – کلیات

1-1- بیان مسأله. 2

1-2- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 3

1-3- اهداف تحقیق.. 5

1-4-  فرضیه‏های تحقیق.. 5

1-5- مدل مفهومی تحقیق.. 6

1-6- تعریف متغیرها 7

1-6-1- مفهومی متغیرها …7

1-6-2- تعاریف عملیاتی.. 8

فصل دوم – مبانی نظری پژوهش

2-1- مقدمه. 11

2-2- تاریخچه بهبود سازمان. 12

2-3- فلسفه بهبود سازمان. 14

2-4- تعریف بهبود سازمان. 15

2-5-  مفهوم و هدف بهبود سازمان. 19

2-6- مفروضات و ارزشهای بهبود سازمان. 24

2-7- شیوه‌ها و روندها 25

2-8- فرایندها و استراتژیها 27

2-9- نرم‌افزار و سخت‌افزار بهبود سازمان. 28

2-10- نرم‌افزار بهبود سازمان. 29

2-10-1- فرهنگ سازمانی.. 29

2-10-2- سخت‌افزار بهبود سازمان. 31

2-10-3- فنون جامع. 32

2-10-4- جلسه‌های رویارویی.. 32

2-10-5- فعالیتهای مدیریت استراتژیک… 33

2-11- بهبود سازمان با بهره گرفتن از شبکه. 35

2-12- تئوری اقتضائی لارنس و لورش… 37

2-13- مدیریت سیستم(4) رنسیس لیکرت.. 37

2-14- بررسی – بازخورد. 38

2-15- روش مداخله RAT تکنیک تجزیه و تحلیل نقش… 39

سرمایه‌ی اجتماعی.. 40

2-16- مقدمه. 40

2-17- تعریف سرمایه. 41

2-18- تفاوت انواع سرمایه(اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی) 43

2-19- سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی.. 44

2-20- مفهوم سرمایه اجتماعی.. 46

2-21- تعاریف سرمایه اجتماعی.. 50

2-22- سرمایه اجتماعی از دیدگاه پاتنام. 53

2-23- سرمایه اجتماعی رسمی و غیر رسمی.. 55

2-24- سرمایه اجتماعی متراکم و سرمایه اجتماعی غیر متراکم. 55

2-25- سرمایه اجتماعی دروننگر و بروننگر. 56

2-26- سرمایه اجتماعی گسسته و پیوسته. 56

2-27- انواع اصلی سرمایه اجتماعی از دیدگاه پاتنام. 57

2-28- ویژگی متمایز سرمایه اجتماعی.. 58

2-29- سطوح سرمایه اجتماعی.. 59

2-29-1- سطح ملی.. 59

2-29-2- سطح سازمانی.. 59

2-30- عوامل تعیین‌کننده پیدایش سرمایه اجتماعی در این حیطه (سازمان) 60

2-31- مزایای سرمایه اجتماعی در سازمان. 61

2-32- مخاطرات ناشی از سرمایه اجتماعی.. 64

2-33- چارچوبی برای ارزیابی سرمایه اجتماعی سازمان. 66

2-34- عناصر و ابعاد سرمایه اجتماعی.. 67

2-35- عنصر ساختاری.. 68

2-35-1- روابط شبکه‌ای.. 69

2-35-1-1- شکل و ترکیب روابط شبکه‌ای.. 69

2-35-1-2- سازمان مناسب… 69

2-35-2- عنصر شناختی.. 70

2-35-3- عنصر ارتباطی.. 71

2-36- رویکرد مفهومی اصلی به سرمایه اجتماعی.. 73

2-37- نظریه پردازان سرمایه اجتماعی.. 78

2-38-تئوریهای سرمایه اجتماعی.. 83

2-38-1- تئوری پیوندهای ضعیف… 83

2-38-2-تئوری شکاف ساختاری.. 84

2-38-3-تئوری منابع اجتماعی.. 84

2-39-آموزش و سرمایه اجتماعی.. 86

2-40-سرمایه اجتماعی و بهبود عملکرد. 89

2-41- نقش دولت در ایجاد سرمایه اجتماعی.. 91

2-42- سرمایه اجتماعی و توسعه. 92

2-44- مروری بر تحقیقات انجام شده 95

فصل سوم – روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه. 99

3-2- روش تحقیق.. 99

3-3- جامعه آماری.. 100

3-4- نمونه و روش تعیین حجم نمونه. 101

3-5- حجم نمونه. 101

3-6- ابزار جمع‌ آوری داده‌ها 101

3-7- ابزار گردآوری داده‌ها 102

3-8- تجزیه و تحلیل داده‏ها 103

فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه. 105

4-2-آمار توصیفی.. 105

4-3-آمار استنباطی.. 120

4-3-1-سوالات تحقیق.. 121

4-3-2-آزمون نرمال یا غیر نرمال بودن داده‌ها 130

4-3-3-بررسی پایایی پرسشنامه‌ها 131

4-3-4-آزمون فرضیه‌های تحقیق.. 131

فصل پنجم – نتایج و بحث

5-1-مقدمه. 139

5-2-نتیجه‌گیری.. 139

5-3-پیشنهادات در راستای تحقیق.. 144

5-4-پیشنهادات برای پژوهش‌های آتی.. 146

منابع. 147

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 2- 1: اشکال سرمایه و معرفهای آن(انهیر و گرهارد، 1995، 99) 42

جدول 2-2: تعاریف منتشر شده سرمایه اجتماعی از طرف بانک جهانی.. 52

جدول 2-3: انواع سرمایه و ویژگیهای نسبی اشکال مختلف سرمایه(تایمون و استامپ، 2003، 12) 58

جدول 2-4: رویکردهای سرمایه اجتماعی، ایده اصلی و محققین.. 74

جدول 2-5. شاخص‌های سرمایه اجتماعی به تفکیک ابعاد ساختاری، شناختی و ارتباطی برگرن(همان، 138). 77

جدول 2-6:  نظریه‌پردازان سرمایه اجتماعی.. 83

جدول 4-1: توزیع فراوانی افراد بر حسب سن.. 106

جدول 4-2: توزیع فراوانی افراد بر حسب وضعیت خدمتی.. 107

جدول 4-3: توزیع فراوانی افراد بر حسب وضعیت تاهل.. 109

جدول 4-4: توزیع فراوانی افراد بر حسب جنسیت… 110

جدول 4-5: توزیع فراوانی افراد بر حسب سابقه خدمتی.. 111

جدول 4-6: آماره‌های مهم برای اعتماد. 113

جدول 4-7: آماره‌های مهم برای همکاری.. 114

جدول 4-8: آماره‌های مهم برای مشارکت… 115

جدول 4-9: آماره‌های مهم برای انسجام اجتماعی.. 116

جدول 4-10: آماره‌های مهم برای ارتباطات کاری.. 117

جدول 4-11: آماره‌های مهم برای احساس اثرگذاری.. 118

جدول 4-12: آماره های مهم برای فعالیتهای داوطلبانه. 119

جدول 4-13: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد اعتماد. 121

جدول 4-14: دامنه به کار گیری بعد اعتماد در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 122

جدول 4-15: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد همکاری.. 122

جدول 4-16: دامنه به کار گیری بعد همکاری در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 123

جدول 4-17: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد انسجام اجتماعی.. 123

جدول 4-18: دامنه به کار گیری بعد انسجام اجتماعی در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 124

جدول 4-19: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد احساس اثرگذاری.. 124

جدول 4-20: دامنه به کار گیری بعد احساس اثرگذای در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 125

جدول 4-21: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد ارتباطات کاری.. 125

جدول 4-22: دامنه به کار گیری بعد ارتباطات کاری در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 126

جدول 4-23: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد فعالیتهای داوطلبانه. 126

جدول 4-24: دامنه به کار گیری بعد فعالیتهای داوطلبانه در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 127

جدول 4-25: میانگین، انحراف معیار، چولگی، بزرگترین داده، کوچکترین داده و دامنه تغییرات بعد مشارکت… 128

جدول 4-26: دامنه به کار گیری بعد مشارکت در بین کارکنان شهرداری منطقه 20 شهرداری تهران. 128

جدول 4-27 : آزمون فریدمن.. 129

جدول 4-28: رتبه‌بندی متغیرها 129

جدول  4-29:  نتایج آزمون کلموگروف و اسمیرنوف.. 130

جدول  4-30:  نتایج بررسی میزان پایایی پرسشنامه ها 131

جدول 4-31: آزمون فرضیه یکم تحقیق بررسی اعتماد و بهبود سازمانی.. 131

جدول 4-32: آزمون فرضیه دوم تحقیق بررسی همکاری و بهبود سازمانی.. 132

جدول 4-33: آزمون فرضیه سوم تحقیق بررسی مشارکت و بهبود سازمانی.. 133

جدول 4-34: آزمون فرضیه چهارم تحقیق بررسی انسجام اجتماعی و بهبود سازمانی.. 134

جدول 4-35: آزمون فرضیه پنجم تحقیق بررسی ارتباط کاری و بهبود سازمانی.. 135

جدول 4-36: آزمون فرضیه ششم تحقیق بررسی احساس اثرگذاری و بهبود سازمانی.. 136

جدول 4-37: آزمون فرضیه یکم تحقیق بررسی فعالیتهای داوطلبانه و بهبود سازمانی.. 137

 

 

فهرست شکل­ها

 

شکل1-1. مدل مفهومی تحقیق.. 6

شکل 2-1: اجزای تشکیل دهنده سیستم سازمانی با توجه به سه عامل یادشده و ارتباط آنها از نظر فرید لندر و براون. 26

شکل 2-2: بررسی فرایند مدیریت استراتژیک اسچندل و فافر. 34

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 2-1:  طبقه بندی لایکلی از ابعاد سرمایه اجتماعی(لایکلی، 2005، 123). 76

نمودار 2-2.  سرمایه اجتماعی از لحاظ کیفیت روابط و ساختار روابط(استون، 2001) 76

نمودار 4-1: توزیع فراوانی افراد بر حسب سن.. 107

نمودار 4-2: توزیع فراوانی افراد بر حسب وضعیت خدمتی.. 109

نمودار 4-3: توزیع فراوانی افراد بر حسب وضعیت تاهل. 109

نمودار 4-4: توزیع فراوانی افراد بر حسب جنسیت… 111

نمودار 4-5: توزیع فراوانی افراد بر حسب سابقه خدمتی.. 113

نمودار 4-6: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب اعتماد. 114

نمودار 4-7: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب همکاری.. 115

نمودار 4-8: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب مشارکت… 116

نمودار 4-9: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب انسجام اجتماعی.. 117

نمودار 4-10: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب ارتباطات کاری.. 118

نمودار 4-11: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب احساس اثرگذاری.. 119

نمودار 4-12: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب فعالیتهای داوطلبانه. 120

 

فصل اول   کلیات

 

1-1- بیان مسأله

بهبود و توسعه در بسیاری از کشورها جزء برنامه ­های متعارفی و طبیعی حیات اجتماعی در آمده است. بهبود و بازسازی نقطه شروع تحول در هر سازمان و به تبع آن در هر جامعه­ای است و امری است که در هر فرهنگ با فرهنگ دیگر فرق می­ کند به عبارت دیگر در میان فرهنگ­ها نسخه واحدی برای آن پیدا نمی­ شود. بهبود و رونق یک موضوع اعتباری است و از طریق مقایسه است که امری بهبود یافته و امری دیگر بهبود نایافته تلقی می­ شود، یعنی قابلیت برای بهبود و اثرپذیری بیش­تر اکتسابی است و مستلزم درک بهبودگر از موقعیت خویش و نیازمند یک تلاش همه جانبه بر موقعیت است؛ یعنی تلاش و کوشش متناسب لازم دارد تا به وقوع بپیوندد. در دنیای امروز موج­هایی با کشش­های قوی و طیف­های مقتدر جریان دارد که مبانی ارزش و بهبود رونق را دگرگون می­ کند و آن را در جهت خود سوق می­دهد. سازمان­ها دست­خوش تغییر و تحول هستند، اما هر نوع تحولی بهبود و بازسازی تلقی نمی­ شود؛ بر عکس این قضیه همواره صادق است و هر بهبودی قطعا یک تغییر و تحول محسوب می­گردد. تحول امری درونی و خودجوش است و نمی­توان آن را به سازمان تزریق کرد. زمانی­که حتی یک درجه در ابعاد کمی یا کیفی در مقایسه با شرایط قبلی سازمان رونق حاصل شود، بهبود و بازسازی تحقق یافته تلقی می­ شود. بهبود و بازسازی از یک سازمان به سازمان دیگر متغیر بوده، تابع آن ساختار آن است و بنابراین روش هر سازمان لزوما در سایر سازمان­ها قابل تحقق نیست. کمال­طلبی، حقیقت­خواهی، علاقه ­مندی و اراده به تحول و پیشرفت عواملی هستند که بر پایه روحیه امید در نسان موجبات تلاش برای تحقق سرنوشت مطلوب و آینده­ای روشن را فرآهم می­ کنند و این عوامل را باید مهم­ترین سرمایه ­های مورد نیاز تمام تحولات سازمانی و پشتوانه اصلی اجرای برنامه­ها بهبود دانست. با توجه به اینکه در جهان امروز بیش­ترین ارزش سازمانی مبتنی بر دارایی­ های غیر ملموس است. توانایی برای شناخت و برآورد منبع این ارزش برای سازمان­ها مهم و حیاتی است(چانگ و ال باینکا، 2004، 860). در چنین فضایی این سوال اساسی مطرح است که راز بقا و موفقیت، سرآمدی و توسعه سازمان­ها در بازار رقابتی امروز چیست؟ با نگاهی به ادبیات مربوطه و بررسی نظریات اندیشه­مندان، شاید بتوان پاسخ سوال را در ایجاد، حفظ و تداوم سرمایه اجتماعی یافت(حسن­زاده ثمرین و مقیمی، 1389، 124). اخیرا سرمایه اجتماعی سبب ایجاد تئوری­هایی شده است که پایه­ای برای سایر مطالعات مدیریت هستند(همان). مفهوم سرمایه­ اجتماعی توجه زیادی را در تحقیقات مربوط به نظریه سازمان به خود جلب کرده است.

 

1-2- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

بهبود و بازسازی سازمان بر اساس محیط متغیر امروز و زمینه­ای که علوم رفتاری کاربردی به وجود آورد، مطرح گردید. تغییرات سریع در محیط سازمان­ها که با دگرگونی محیط­های اجتماعی همراه بود و منجر به تغییر عمده­ای در شیوه­ زندگی، نیازها و پایگاه ارزش­های افراد گردید ایجاب می­کرد که ساختار و فرایندهای سازمانی انعطاف­پذیر تا حدودی جایگزین الگوهای سنتی گذشته شوند. سازمان­ها جزء سیستم‌هایی از سیستم­های اجتماعی هستند که از تغییر و تحول محیط خویش تاثیر می­پذیرند. تنها راه موثر ایجاد تحول در سازمان، تغییر فرهنگ و نحوه عملکرد مدیران از طریق تحول در سیستم ارزش­ها، باورها و روابط پذیرش شده­ی درون سازمان  است. به همین جهت پیدایش بهبود سازمان ضرورت پیدا می­ کند. سازمان­های دولتی و خصوصی در صورتی که بخواهند در بازار رقابت کنونی دوام بیاورند نمی­توانند در جا بزنند یا عقب گرد نمایند؛ زیرا ممکن است به سرنوشت بسیاری از سازمان­های از میدان به در شده بسیاری از کشورها در بیایند. البته شکست این سازمان­ها دلایل متعددی دارد، اما تقریبا همه محققان بر این نظر اتفاق دارند که علل ریشه­ای آن به نحو ساده­ای فقر مدیریت بوده است. به طور کلی مدیریت اثر بخش برای بقا، فعالیت­های خود را با زمان هماهنگ می­ کند(اوهاما[1]، 1982، 43). تغییرات سریع امروزی به تصمیم‌گیری­های فوری نیاز دارد. اما کشمکش­های قدرت به وضع عجیبی نظام اداری را کند کرده است. رقابت، نیاز به نوآوری مستمر دارد و قدرت اداری، خلاقیت را نابود می­ کند. فضای تازه­ی کسب و کار به شهود و اشراق نیاز دارد همن­گونه که به تجزیه و تحلیل نیاز دارد. دیوان­سالاری­ها دیگر از عهده وظایفی که برایشان طراحی شده بر نمی­آیند چون شرایط محیطی که باعث شکوفایی دیوان­سالاری­ها شد و حتی آن­ها را به موتورهای کارا تبدیل کرد به سرعت و به طور جدی در حال تغییر و تحول است. فضای سازمان­های امروزی را رخدادهای غافلگیرکننده و آشفتگی­ها و آشوب­های تعمیم­یافته به لرزه آورده است. میلیون­ها کارمند سخت­کوش و باهوش به این نتیجه رسیده ­اند که دیگر قادر نیستند وظایف خود را به خوبی انجام دهند، محصولات جدید خلق کنند، بازارهای تازه کشف نمایند، تکنولوژی­های بهتر طراحی کنند، با ارباب رجوع رفتار بهتری داشته باشند، مگر آن­که مقررات را زیر پا بگذارند و رویه­ های رسمی را تغییر دهند. برای آن­که کاری انجام شود، چیزی ابداع گردد، قدم مثبتی برداشته شود باید نظام اداری دگرگون شود(تافلر[2]، 1990، 306). با توجه به تغییرات و تحولات در دنیای امروزی و به وجود آمدن نظریه­ های جدید در مورد از پیش­رو برداشتن مشکلات سر راه سازمان­ها، راهکارهای مختلفی برای سازمان­ها ارائه گردیده است تا با توسل به آن بتوانند مشکلات را از سر راه خود بردارند اما توجه به این نکته ضروری است که سازمان­ها و اندیشه­مندان، پژوهش­گران باید به دنبال راه حل­های نوآورانه­ای برای رفع مشکلات خود ارائه کنند از این­رو در این تحقیق به منظور اعتلای این مهم، به بررسی نقش سرمایه اجتماعی در دستیابی به بهبود سازمانی در شهرداری منطقه 20 تهران مورد بررسی قرار گرفته است.

1-3- اهداف تحقیق

1-3-1- هدف کلی تحقیق

• تعیین رابطه­ بین سرمایه اجتماعی و بهبود سازمانی در شهرداری منطقه 20 تهران

1-3-2- هدف اصلی

• تعیین رابطه­ بین سرمایه اجتماعی و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران
• تعیین وضعیت نگرش کارکنان شهرداری منطقه 20 تهران از لحاظ ابعاد سرمایه اجتماعی

1-3-3- اهداف فرعی

• بررسی رابطه­ بین اعتماد و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران
• بررسی رابطه­ بین همکاری و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران
• بررسی رابطه­ بین مشارکت و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران
• بررسی رابطه­ بین انسجام اجتماعی و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران
• بررسی رابطه­ بین ارتباط کاری و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران

 

1-4-  فرضیه‏های تحقیق

1-4-1 فرضیه اصلی

• بین سرمایه اجتماعی و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران رابطه وجود دارد.

 

 

1-4-2- فرضیه ­های فرعی

• بین اعتماد و بهبود سازمانی شهرداری منطقه 20 تهران رابطه­ معنی­داری وجود دارد.

• فصل اول: مقدمه………………………………………………………………………………………..1

  • مقدمه، هدف و روش تحقیق……………………………………………………………………………..1
  • ضرورت و پیشینه­ی تحقیق……………………………………………………………………………….5
  • سؤالات پژوهشی……………………………………………………………………………………………..9

• فصل دوم: کلیاتی درباره عرفان و تصوف…………………………………………………11

  • مقدمه­ای بر عرفان و تصوف……………………………………………………………………………..11

    • تعریف تصوف…………………………………………………………………………………………..12
    • وجه اشتقاق واژه­ی تصوف………………………………………………………………………….12
    
    
  
  
  
  

2-1-3- مهم­ترین مکتب­های تصوف…………………………………………………………………………..13

2-1-3-1- مکتب بصره…………………………………………………………………………………………….13

2-1-3-1-1-مکتب بغداد………………………………………………………………………………………….13

2-1-3-1-2- مکتب خراسان……………………………………………………………………………………..14

2-1-2- تصوف عابدانه و عاشقانه……………………………………………………………………………….15

2-2- ملامتیه و ملامتیان……………………………………………………………………………………………..23

2-2-1- شکل­ گیری ملامتیه………………………………………………………………………………………..23

2-2-2-بعضی از مهم­ترین اصول ملامتیان……………………………………………………………………26

2-2-3-انحراف ملامتیه……………………………………………………………………………………………..26

2-2-4-دو نمونه­ مشهور از ملامتیان………………………………………………………………………..27

2-3-قلندریه………………………………………………………………………………………………………………28

2-3-1-واژه­ی قلندر…………………………………………………………………………………………………..29

2-3-1-1- ریشه­ کلمه و اشتقاق آن…………………………………………………………………………..29

2-3-1-2- معنی واژه­ی قلندر……………………………………………………………………………………..30

2-3-2- رند و قلندر………………………………………………………………………………………………..36

2-3-3- آداب و سنت­های قلندریان…………………………………………………………………………..41

2-3-4- از مسجد به میخانه رفتن………………………………………………………………………………43

2-3-5- قلندریات…………………………………………………………………………………………………..44

• فصل سوم: مقدمه­ای بر مغ و ادبیات مغانه……………………………………………………..54

3-1-ریشه و اشتقاق مغ و مجوس…………………………………………………………………………….54

3-2-مغان چه کسانی بودند؟…………………………………………………………………………………….55

3-3-مغ در اصطلاح عرفانی……………………………………………………………………………………..58

• فصل چهارم: کلیاتی راجع به پیر………………………………………………………………….60

4-1-واژه­شناسی پیر…………………………………………………………………………………………………60

4-2-ریشه­ واژه­ی پیر……………………………………………………………………………………………….61

4-3-پیر و ترکیبات آن………………………………………………………………………………………………..62

4-4-وظیفه­ی پیر………………………………………………………………………………………………………..62

4-5-شرایط پیر بودن………………………………………………………………………………………………..63

4-6-اهمیت پیر………………………………………………………………………………………………………..63

4-7- تشبیهات به کار رفته در باب پیر………………………………………………………………………..63

4-8- پیر ظاهری و باطنی………………………………………………………………………………………….64

4-9- پیر طریقت و پیر قلندری…………………………………………………………………………………..67

4-9-1- داستان شیخ صنعان………………………………………………………………………………………68

4-9-2- شیخ صنعان در غزلیات عطار…………………………………………………………………………70

4-9-3- شخصیت واقعی شیخ صنعان کیست؟……………………………………………………………..72

4-9-4-شیخ صنعان و منصور حلاج…………………………………………………………………………….73

4-10- مفاهیم اراده شده از پیر…………………………………………………………………………………….74

• فصل پنجم: مشرب حافظ……………………………………………………………………………76

  • بحث بر سر صوفی بودن حافظ………………………………………………………………………..76

5-2-  اوضاع تصوف در زمان حافظ…………………………………………………………………………..76

5-3-حافظ، ملامتیه و قلندریه…………………………………………………………………………………….80

5-3-1- آیا حافظ ملامتی بوده است؟…………………………………………………………………………80

5-3-2- حافظ و قلندر……………………………………………………………………………………………..95

• انتقاد اجتماعی و ریاستیزی……………………………………………………………………………….97
• سبک حافظ……………………………………………………………………………………………………100
• تأثر حافظ از پیشینیان………………………………………………………………………………………106

           5-6- 1- سنایی………………………………………………………………………………………….107

           5-6-2-عطار……………………………………………………………………………………………..109

           5-6-3-خواجو………………………………………………………………………………………….111

• فصل ششم: مسئله­ پیر در دیوان حافظ…………………………………………………………116

  • نظر حافظ راجع به پیر……………………………………………………………………………………116

    • لزوم وجود پیر…………………………………………………………………………………………..116
    • لزوم اطاعت از پیر……………………………………………………………………………………..117

    • رویکرد حافظ نسبت به پیر…………………………………………………………………………117

      • احساس سرگشتگی………………………………………………………………………………117

      • تخطئه­ی پیران عصر……………………………………………………………………………..118

        • بحث بر سر پیر داشتن یا نداشتن حافظ……………………………………………….119
      
      
      
      
    
    
    
    
  
  
  
  

6-1-3-3-آفرینش پیر مغان……………………………………………………………………………………124

6-2-  مباحثی راجع به پیر مغان………………………………………………………………………………126

6-5-1- معانی قاموسی و عرفانی پیر مغان………………………………………………………………..127

6-5-2- اظهار نظرها راجع به پیر مغان…………………………………………………………………….130

6-5-3- ویژگی­ها و آموزه­های پیر حافظ………………………………………………………………….140

• فصل هفتم: چند مسئله­ مهم راجع به پیر حافظ…………………………………………150

  • تأثر حافظ از داستان شیخ صنعان……………………………………………………………………..150

7-1-1-شیخ صنعان و پیر مغان………………………………………………………………………………..152

7-2- جام جم و آیینه­ی اسکندر……………………………………………………………………………….154

7-2-1- جام جم……………………………………………………………………………………………………155

• پیشینه­ی کاربرد جام جم در ادبیات فارسی………………………………………………..155
• جام اسکندر…………………………………………………………………………………………161
• ویژگی­های جام جم……………………………………………………………………………….162
• مقصود از جام جم در عرفان……………………………………………………………………166
• جام جم و آیینه……………………………………………………………………………………..167

• آیینه­ی اسکندر………………………………………………………………………………………….173

• شراب………………………………………………………………………………………………………….174

  • صحو و سکر……………………………………………………………………………………………..175
  • ویژگی­های شراب………………………………………………………………………………………180

7-3-2-1-  ویژگی­های شراب انگوری(زمینی)………………………………………………………….180

7-3-2-2-  ویژگی­های مشترک شراب انگوری و روحانی………………………………………….181

• ویژگی­های مختص شراب روحانی………………………………………………………….184

7-3-3- ترکیبات اضافی به کار رفته با شراب……………………………………………………………..187

7-3-4- برخی اصطلاحات مربوط به شراب……………………………………………………………….189

7-3-4-1-  باده­ی خام…………………………………………………………………………………………….189

7-3-4-2-  می مغانه……………………………………………………………………………………………….190

7-3-4-3- هوم……………………………………………………………………………………………………….191

7-3-4-4-پیر دهقان………………………………………………………………………………………………..196

7-3-4-5- شیخ جام………………………………………………………………………………………………..196

7-3-4-6-پیر گلرنگ……………………………………………………………………………………………….197

• محل به دست آوردن شراب…………………………………………………………………………199

7-3-5-1-خرابات و میخانه………………………………………………………………………………………201

• شخصیت­های مرتبط با شراب………………………………………………………………………204
• شراب در دیوان حافظ………………………………………………………………………………..206

     7-3-7-1-  باده­ی عرفانی…………………………………………………………………………………..207

      7-3-7-2- باده­ی انگوری (زمینی)……………………………………………………………………..208

      7-3-7-3- باده­ی ادبی………………………………………………………………………………………209

• شراب و عشق……………………………………………………………………………………………212

      7-3-8-1-وجوه اشتراک شراب و عشق………………………………………………………………219

       7-3-8-2-مکان عشق………………………………………………………………………………………221

       7-3-8-3-شراب، عشق و پیر مغان……………………………………………………………………222

• فصل هشتم: جدول­های مربوط به بسامد پیر و مشتقات آن در آثار چهار شاعر مذکور………………………………………………………………………………………………………………225

8-1- عطار……………………………………………………………………………………………………………..225

8-1-1- الهی نامه……………………………………………………………………………………………………225

8-1-2- دیوان اشعار……………………………………………………………………………………………….227

8-1-3- اسرارنامه……………………………………………………………………………………………………229­

8-1-4- منطق­الطیر………………………………………………………………………………………………….230

8-1-5- مختارنامه­…………………………………………………………………………………………………..231

8-1-6- تذکره­الاولیاء………………………………………………………………………………………………231

8-1-7- مصیبت­نامه­………………………………………………………………………………………………..231

8-2- خواجو………………………………………………………………………………………………………….235

8-2-1- دیوان اشعار……………………………………………………………………………………………….235

8-2-2- سایر آثار……………………………………………………………………………………………………236

8-3- حافظ…………………………………………………………………………………………………………….237

8-3-1- دیوان اشعار………………………………………………………………………………………………..237

8-4-سنایی……………………………………………………………………………………………………………..240

8-4-1-دیوان اشعار…………………………………………………………………………………………………240

8-4-2- حدیقه­الحقیقه………………………………………………………………………………………………241

8-4-3- سایر آثار…………………………………………………………………………………………………….242

8-5- پیر مغان در آثار شاعران هم­عصر یا پیش از حافظ………………………………………………..243

نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………………………………………….244

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………….247

چکیده­ی انگلیسی……………………………………………………………………………………………269

 

 

فصل اول: مقدمه

1-1-مقدمه، هدف و روش تحقیق

یکی از بزرگ­ترین و پرارج­ترین شاعران ایران زمین که در آسمان ادب این کشور جاودانه       می­درخشد، خواجه حافظ شیرازی است. هنر والای این شاعر در غزل­سرایی، احاطه­ی او به علوم مختلف، آشنایی با آثار شاعران فارس و عرب پیش از خود، و از همه مهم­تر توانایی او در ایهام و نیز ابهام­آفرینی به گونه­ ای که بتواند همزمان جنبه­ های مختلف عرفان، عشق، طنز، انتقاد اجتماعی و… را در یک غزل یا حتی یک بیت جای دهد، و در عین حال چنان اندیشه­ها و دیدگاه ­هایش را در زیر لایه ­های معنایی شعرش پنهان کند که هنوز هم پس از گذشت هفت قرن از وفاتش، بحث و مجادله بر سر یافتن منظور و مقصودش راجع به موضوعات مختلف مطرح در غزلش ادامه دارد، وی را به شاعری پر رمز و راز تبدیل کرده است. روانی و زیبایی اشعارش گاه مسحور­کننده است و شاید به جرأت بتوان ادعا کرد که مردم ایران با هیچ شاعری به اندازه­ حافظ مأنوس نیستند. علت این محبوبیت را هم علاوه بر هنرمندی شاعر در زیبا سرودن اشعار، می­توان در چند پهلو بودن مفاهیم و تنیدگی زیرکانه­ی آن­ها در هم دانست. لذا هر کسی می ­تواند بر حسب فهم گمانی داشته باشد و با اشعار این شاعر افسون­گر انس بگیرد. به همین طریق هر طایفه و طریقه­ای نیز او را به خود منتسب کرده و از هم­کیشان و هم­مشربان خویش شمرده است.

یکی از مسائل مهم و بحث­برانگیز دیوان حافظ، مسئله­ «پیر» اوست که اغلب با عنوان «پیر مغان» شناخته می­ شود. اینکه پیر مغان کیست و آیا فردی واقعی است یا خیالی، سؤالی است که غالباً ذهن خوانندگان دیوان حافظ را به خود مشغول داشته و می­دارد. درباره کیستی یا چیستی این شخصیت یا اصطلاح، اظهار نظرهای فراوانی شده است. برخی به خاطر وجود واژه­ی «مغ» در این ترکیب، «پیر مغان» را زرتشت دانسته ­اند و عده­ای دیگر که از دید اصطلاحات صوفیه را بررسی نموده ­اند، از آن به انسان کامل تعبیر کرده ­اند، و کسانی هم که از دیدگاه انتقاد اجتماعی به این موضوع نگریسته­اند، «پیر مغان» را سمبلی اعتراضی در مقابل شیخان ریاکار صوفیه دانسته ­اند. در چارچوب مدح پادشاهان هم، بعضی دیگر، مقصود از آن را پادشاه عنوان کرده ­اند. البته در کنار این­ها از پیر مغان به خدا، ائمه­ی معصومین، امام حسین، عشق، اشاره به مغان پیش از اسلام و…هم تعبیر شده است. برخی از این نظرات چنان متضاد هستند که نمی­توان آن­ها را در یک مقوله­ی مشترک گنجاند. اهمیت دانستن منظور حافظ از «پیر» و مشتقات آن در مجموعه­ی اشعارش، چون «پیر مغان»، «پیر میکده»، «پیر خرابات» و… از این روست که می ­تواند نمایان­گر طرز تفکر، جهان­بینی و اعتقادات شاعر بوده، در درک بهتر سایر موضوعات مربوط به حافظ و اشعارش نیز راهگشا باشد.

برای نیل به این مقصود، نیازمندیم که از سرچشمه­های اندیشه و تأثر او آگاهی داشته باشیم. محمد گل­اندام که به عنوان جامع دیوان حافظ شهرت دارد، در مقدمه­ی دیوان نوشته است که عده­ای از دوستان حافظ، اصرار داشتند که خواجه در زمان حیاتش اشعارش را جمع­آوری کند. اما وی به دلیل اشتغال زیاد به مطالعه­ و «تتبع در دواوین فارسی و عربی» فرصت چنین کاری را نداشت. این گفته اگر قابل استناد باشد، نشان دهنده توجه حافظ به آثار سایر شعرا بوده است. مطالعاتی که در مورد تأثر حافظ از پیشینیانش صورت گرفته، مشترکات وی با تعداد نسبتاً زیادی از شعرا،  و تأثیرپذیری او از ایشان -هم در مفاهیم و هم در صورت شعری- را آشکار می­ کند. بهاءالدین خرمشاهی در مقدمه­ی جلد 1 «حافظ­نامه» در بخشی تحت عنوان «تأثیر پیشینیان بر حافظ» حدود بیست شاعر را که حافظ از ایشان تأثیر پذیرفته، برشمرده است. محمد امین ریاحی نیز در مقاله­ «سرچشمه­های مضامین حافظ» (ریاحی، 1350) چند شاعر دیگر را هم به این مجموعه اضافه کرده است، و مطالعه­ آثار شاعران دیگر، به جز کسانی که این دو نفر اشاره کرده ­اند، شاید افراد بیشتری را نیز بیفزاید. از این رو به نظر می­رسد که یکی از منابع ضروری برای آشنایی با خط فکری حافظ، و ویژگی­های جهان شعری او، رجوع به آثار پیشینیانش باشد. بدین منظور از میان شاعران مؤثر بر حافظ، سه تن که به نظر می­رسید بیشترین تأثیر را بر وی گذاشته باشند، به عنوان محور مطالعات پیش از حافظ انتخاب شدند.

از جمله مضامین مهمی که در شعر حافظ وجود دارد، عرفان، عشق، طنز و انتقاد اجتماعی است. از همین رو از میان شاعرانی که حافظ از ایشان تأثیر پذیرفته است، سنایی به عنوان یکی از پیشگامان انتقاد اجتماعی، عرفان و قلندریات[1]، عطار از سردمداران عرفان عاشقانه، و خواجو به لحاظ مشابهت سبک غزل­سرایی با حافظ، برای بررسی در نظر گرفته شدند. علاوه بر این موضوعات، جریان­ها و سنت­های شعری و ادبی مؤثر بر موضوع مورد نظر نیز تا حد ممکن و مورد نیاز بحث شده ­اند.

ضمناً از آن­جا که پیر مراد حافظ ویژگی­های پیران قلندری[2] را دارد، در آثار سایر شاعران نیز این نوع پیر و مسائل مربوط به آن باید برای رسیدن به نتایجی در مورد پیر حافظ، مد نظر قرار گیرد. از همین رو «پیران تصوف» در آثار مورد مطالعه به صورت گذرا، و «پیران قلندری» و مباحث مربوط بدان­ها مفصل­تر بررسی شده ­اند. و چون پیران قلندری اغلب در قلندریات و به ویژه در قالب غزل به چشم می­خورند، لذا منابع مورد استناد، اغلب دیوان شاعران مذکور بوده است. هرچند سایر آثار ایشان نیز برای یافتن مطالب مربوط به موضوع تحقیقی حاضر اجمالاً مورد مطالعه قرار گرفته است.

برای ورود به موضوع مورد پژوهش، در ابتدا مطالبی کلی راجع به عرفان و تصوف، معرفی برخی مکتب­ها و فرقه­های مهم مورد نیاز این پژوهش از قبیل ملامتیه و قلندریه آورده شده، و سپس تأثر حافظ از پیشینیان، مشرب حافظ، نظر حافظ راجع به پیر و بحث ارادت رسمی داشتن یا نداشتن او به فردی خاص، بررسی نظرات ارائه شده درباره پیر مغان حافظ، شیخ صنعان و دو مسئله­ مهم مربوط به پیر مغان یعنی شراب و جام جم مباحث دیگر مطرح شده در این تحقیق هستند. بسامد کاربرد پیر و مشتقات آن در شعر (دیوان اشعار و آثاری که در آن­ها کاربرد پیر نسبتاً چشمگیر باشد.) چهار شاعر مورد بحث نیز در قالب جدول­هایی نشان داده شده است.

ضمناً از آنجا که هدف این تحقیق شناخت پیر حافظ (با توجه به آثار پیشینیان او) است، لذا مطالعه­ آثار پیشینیان حافظ فقط به منظور آشنایی با سابقه­ کاربرد پیر و چگونگی آن، و نیز آگاهی از سیر فکری، ادبی، فرهنگی، عقیدتی، سنت­های شعری و… پیش از حافظ است تا سرچشمه­های «پیر» و به ویژه «پیر مغان» او معلوم شود. لذا استناد به آثار شاعران پیش از حافظ اغلب در قالب شاهد مثال و در داخل مباحث مطرح شده مربوط به کل بحث یا مربوط به حافظ آمده و به هیچ یک از شاعران پیشین بخشی جداگانه اختصاص نیافته است.

نکته­ی قابل ذکر در مورد ارجاع­نویسی این است که اگرچه ارجاع نویسی به روش  APAانجام شده است، اما برای سهولت مقایسه، ارجاع­نویسی داخل متنی ابیات و مطالب ذکر شده از آثار چهار شاعر مورد بحث، مستقیماً با ذکر نام کتاب صورت گرفته است و علاوه بر شماره­ صفحه، معمولاً شماره­ شعر یا غزل مورد ارجاع هم با حرف ش مشخص شده است. در مورد ارجاعات دیوان حافظ هم، چون چاپ­های متعددی از دیوان حافظ، و از انتشاراتی­های مختلف وجود دارد، برای راحتی در ارجاع به ابیات، به ویژه برای خوانندگان، شماره و بیت غزل بر اساس نسخه­ی تصحیح غنی و قزوینی، به صورت (دیوان حافظ، شماره بیت/شماره غزل) آورده شده است.

 

 1- راجع به قلندریات در بخش مربوط به قلندریه توضیح داده شده است.

2- در مبحث پیر در مورد پیران قلندری توضیحاتی ارائه شده است.

     طبق آخرین بررسی ها، نتایج پژوهش های متعددی نشان می دهد که آموزش مهارت حل مسأله در کاهش افسردگی ( پور ابراهیم، 1375)؛ کاهش اضطراب ( بهرامی، 1375)؛ افزایش اعتماد به نفس (ادیب، 1374 )؛ افزایش جرأت ورزی( مک1 ، 1982)؛ بهبود روابط اجتماعی ( آلن2 ،1964 ) و مؤثر است ( به نقل از محمدی، 1382). بنابراین در پژوهش های مختلف درباره ی تأثیر آموزش مهارت حل مسأله در افزایش اعتماد به نفس، کاهش افسردگی، کاهش اضطراب و .پژوهش ها و نظریات مختلفی بیان شده است. اما در رابطه با تأثیر آموزش مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی هنوز اقدام علمی و چشم گیری در این زمینه صورت نگرفته است و ما هنوز به درستی نمی دانیم که آیا آموزش مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی نیز، تأثیر دارد.

     با توجه به مطالب فوق و به منظور ارتقاﺀ سطح بهداشت روان دانشجویان و پیشگیری از آسیب های روانی-اجتماعی، آموزش مهارت حل مسأله جهت توانمند ساختن آنان برای حل مسائل و مشکلات خود ضروری به نظر می رسد.

     در این میان، مسأله ای که نظر پژوهشگر را به خود جلب کرده است، این است که آیا آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر مؤثر است؟ در این پژوهش، با توجه به ویژگی های مسأله پژوهش، به دنبال مسأله و پرسش اصلی و همچنین با توجه به شواهد، عقاید و نظریات متخصصان و کارشناسان، پرسش های زیر مطرح می شود:

• آیا آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس دانشجویان دختر موثر است؟
• آیا آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر موثر است؟

 

ضرورت و اهمیت پژوهش

        با شیوع روز افزون ابتلاﺀ به انواع اختلالات روانی در سطح جهان از یک طرف و اهمیت جهانی مفهوم بهداشت روانی از طرف دیگر، روز به روز لزوم انجام پژوهش های گسترده و تنوع و اهمیت و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی آشکارتر می شود. اساس پیشگیری اولیه همانا آموزش است. مطالعات نشانگر این امر است که آموزش مهارت های مقابله ای، سطح بهداشت روانی، کودکان، نوجوانان و جوانان را ارتقاﺀ می بخشد.

     سه عامل مرتبط با مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر عبارتند از : 1- عزت نفس ضعیف. 2- ناتوانی در بـیـان احساسات. 3- فقدان سازگاری اجتماعی و مهارت های ارتباطی. پژوهش ها حاکی از آنند که عزت نفس ضعیف و فقدان سازگاری اجتماعی با موارد زیر ارتباط دارند: سوﺀ مصرف الکل و دارو (سیـنـگ1 و مصطفی2 1994؛ کامـفـر3 و ترنر4، 1990،)؛ بـی بـنـد و بـاری جنسی ( کدی5 و پلات نیک6 ،1993)؛ بزهکاری (دوکز7 و لورچ 8، 1989)؛ افکار مربوط به خودکشی ( چوکت و همکاران 9، 1913) ( به نقل از سازمان بهداشت جهانی، ترجمه نوری قاسم آبادی و محمدخانی، 1379).

   به طور کلی مطالعات دلالت بر آن دارند که بین خودکار آمدی10  ضعیف و مصرف سیگار و الکل، سوء مصرف دارو، رفتارهای مخاطره آمیز، ضعف عملکرد شناختی، رابطه معناداری وجود دارد. مطالعات نشان داده اند که ارتقاﺀ مهارت های مقابله ای و توانایی های روانی–اجتماعی در بهبود زندگی بسیار مؤثر است. توانایی های روانی- اجتماعی 11 عبارت است از آن گروه توانایی هایی که فرد را برای مقابله مؤثر و پراختن به کشمکش ها و موقعیت های زندگی یاری می کنند. این توانایی ها فرد را قادر می سازند تا در رابطه با سایر انسان ها، جامعه، فرهنگ و محیط خود مثبت و سازگارانه عمل کند و سلامت روانی خود را تأمین نماید. براساس پژوهش های انجام شده مهم ترین و مؤثرترین دوره سنی جهت آموزش پیشگیرانه، دوره نوجوانی و جوانی است. لذا با توجه به مطالب فوق و اهمیت و نقش ارزنده آموزش مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی افراد بخصوص نوجوانان و جوانان، از آن جایی که اساس برنامه های ترویج دهنده بهداشت روانی، پیشگیری اولیه است و در عین حال روش اصلی پیشگیری اولیه، آموزش است و در ضمن با توجه به نقش مهم و برجسته دانشگاه در ارائه و ترویج این نوع آموزش، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی دانشجویان می پردازد تا بدین ترتیب گامی دیگر در جهت تحقق اهداف پیشگیرانه، پیرامون دوره بسیار مهم و حساس نوجوانی و جوانی برداشته شود. کاملاً واضح است که اگر اهداف فوق میسر شوند، راهی روشن و هموار جهت انتقال از دوره نوجوانی به دوره جوانی و از دوره جوانی به دوره بزرگسالی که مرحله شکوفایی توانایی ها و استعدادها است، فراهم می گردد.

       به همین لحاظ، لزوم آموزش مهارت های مقابله ای مؤثر در دانشجویان که به علت پیچیدگی های زندگی، مسائل موقعیتی و فراز و نشیب های زندگی در معرض استرس و مسائل اضطراب زا قرار دارند، ایجاب می نماید که اثر بخشی آموزش مهارت حل مسأله را به عنوان یکی از اصلی ترین تکنیک های مقابله مؤثر با مسائل و مشکلات با توجه به نتایج مطالعات قبلی مورد بررسی قرار دهیم.

 

اهداف پژوهش

هدف اصلی: بررسی اثر بخشی آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر.

اهداف فرعی:

1- تعیین تأثیر آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس دانشجویان دختر.

2- تعیین تأثیر آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر.

 

فرضیه های پژوهش

       با توجه به ویژگی های فرضیه و به دنبال سؤالات مطرح شده در پژوهش حاضر، فرضیه های پژوهش را می توان چنین بیان کرد:

1- آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس دانشجویان دختر مؤثر است.

2-آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر مؤثر است.

 

متغیرهای پژوهش

       پژوهش حاضر به بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارت حل مسأله در افزایش عزت نفس و سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان می پردازد. بنابراین متغیرهای پژوهش عبارتند از:

• متغیر مستقل: آموزش گروهی مهارت حل مسأله
• متغیرهای وابسته:

1- عزت نفس     

 2- سازگاری اجتماعی

• متغیرهای کنترل:
• سن ( 25 – 19).
• جنس ( دختر).
• رشته تحصیلی ( علوم انسانی).
• هوش

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                  صفحه

فصل اول: کلیات.. 1

1-1-مقدمه. 2

1-2- بیان مساله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 8

1-4- اهداف تحقیق. 9

1-4-1- هدف اصلی.. 9

1-4-2- اهداف فرعی.. 9

1-5- فرضیات.. 10

1-5-1- فرضیه اصلی.. 10

1-5-2- فرضات فرعی.. 10

1-6- تعریف متغیرها 11

1-6-1- تعریف مفهومی.. 11

1-6-2- تعریف عملیاتی.. 11

1-7- متغیرها 12

1-8- چهارچوب نظری تحقیق. 13

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق 14

2-1-بخش اول:کنترل های داخلی.. 15

2-1-1-مقدمه. 15

2-1-2- تعریف کنترلهای داخلی.. 16

2-1-3- انواع کنترلهای داخلی.. 20

2-1-4-  ابزارهای دستیابی به کنترلهای داخلی.. 21

2-1-4-2-  سیستم حسابداری.. 22

2-1-4- 3- روش های کنترلی.. 22

2-1-5- قابلیت‌های کنترل داخلی.. 23

2-1-6- مفهوم کنترل داخلی.. 23

2-1-6- 1- وضع سازمانی.. 24

2-1-6- 2- امور مالی.. 25

2-1-6- 3- کنترل دارائی.. 25

2-1-6- 4- حسابرسی داخلی.. 25

2-1-7- ضرورت ایجاد کنترل‌های داخلی.. 26

2-1-8- تفاوت کنترل‌های داخلی اداری با کنترل‌های داخلی حسابداری.. 27

2-1-8- 1- کنترل‌های داخلی اداری.. 28

2-1-8-2- کنترل داخلی حسابداری.. 28

2-1-9- استفاده از کنترل‌های داخلی در حسابرسی.. 29

2-1-10- محدودیت کنترل داخلی.. 29

2-1-11- اتکای حسابرسان بر کنترلهای داخلی.. 30

2-1-12- تقسیم بندی کنترل‌های داخلی مالی.. 31

2-1-12-1- کنترل پایه. 31

2-1-12-2- کنترل انضباطی.. 31

2-1-12-2-1- کنترل‌های سرپرستی.. 31

2-1-12-2-2-کنترل‌های حفاظتی.. 31

2-1-12-2-3- تقسیم وظایف… 32

2-1-13- اصول اساسی کنترل‌های داخلی.. 32

2-1-14- سیستم‌ کنترلهای داخلی.. 34

2-1-15- محدودیت‌های ذاتی کنترل داخلی.. 34

2-1-16- مطالعه و تشریح سیستم کنترل داخلی.. 35

12-1-16-1- چرخه فروش و وصول مطالبات.. 36

2-1-16-2- چرخه خرید. 36

2-1-16-3- چرخه تولید. 36

2-1-16-4- چرخه حقوق و دستمزد. 36

2-1-16-5- چرخه تأمین مالی.. 37

2-1-17- منابع اطلاعاتی مربوط به کنترل داخلی.. 37

2-1-18-ارزیابی کنترلهای داخلی.. 38

2-1-19-اهداف کنترلهاى داخلى در بخش دولتى.. 38

2-1-20 – اجزاء سامانه کنترل داخلى.. 40

2-1-21- ویژگیهای اجزاى کنترل داخلى در بخش دولتى.. 41

2-1-21-1- پیرامون کنترلى.. 41

2-1-21-2- فعالیتهاى کنترلى.. 41

2-1-21-3- سامانه ارتباطات و اطلاع رسانى.. 41

2-1-21-4- نظارت و انواع آن. 42

2-1-21-5- نظارت عملیاتى.. 42

2-1-22- نظارت مالى.. 43

2-1-23- کنترلهاى داخلى در سامانه رایانه ای.. 44

2-1-24-  آثار رایانه بر کنترلهاى داخلى.. 45

2-1-25-  اهداف کنترلهاى داخلى مالى در دستگاه هاى اجرائى.. 45

2-1-26-کنترلهاى داخلى ادارى(عملیاتى) در دستگاه هاى اجرائى.. 47

2-1-27-کنترل داخلی حقوق کارکنان. 48

2-2- بخش دوم:تخلفات مالی.. 52

2-2-1- علل و عوامل مفاسد اداری.. 52

2-2-2- تعاریف مفاهیم تخلفات اداری.. 53

2-2-2-1- مفهوم تخلف اداری: 53

2-2-2-2- مفهوم خطای اداری: 53

2-2-3- فساد اداری.. 53

2-2- 4- تعریف فساد اداری.. 53

2-2-4-1-  مفهوم فساد اداری: 54

2-2-5- علل بروز و انواع تخلفات اداری.. 54

2-2-5-1- علل تخلفات اداری.. 54

2-2-5-1-1- ریشه های فرهنگی واجتماعی.. 54

2-2-5-1-2-  ریشه های اقتصادی.. 55

2-2-5-1-3-  عوامل سیاسی.. 55

2-2-5-1-4- عوامل ادرای سازمانی.. 55

2-2-5-2- انواع تخلفات اداری.. 56

2-2-5-2-1-  تخلف مالی.. 56

2-2-5-2-2-  تخلفات اداری.. 56

2-2-5-3- تقسیم بندی انواع فساد اداری.. 56

2-2-5-3-1-  فساد تصادفی.. 56

2-2-5-4- تعریف فساد از نظر محققین. 59

2-2-5-5- ابعاد و زوایای مختلف تخلفات اداری و مالی.. 63

2-2-5-5- 1- تحلیل تاریخی فساد اداری – مالی.. 63

2-2-5-5- 2- پیامدهای فساد اداری – مالی.. 64

2-2-5-5- 3- لزوم آسیب شناسی پدیده فساد اداری – مالی با رویکرد پیشگیری.. 66

2-2-5-5- 4- اهمیت پیشگیری و مبارزه با فساد اداری – مالی در ایران. 67

2-3- بخش سوم: پیشینه تحقیق. 69

فصل سوم:  روش تحقیق. 77

3-1- نوع روش تحقیق. 78

3-2- جامعه آماری.. 78

3-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 78

3-4- روش گردآوری اطلاعات.. 80

3-5- ابزار گردآوری اطلاعات.. 80

3-5-1-  پرسشنامه کنترلهای داخلی.. 80

3-5-2-  پرسشنامه تخلفات مالی.. 81

پرسشنامه خودساخته  تخلفات مالی شامل 15 گویه می باشد که متغیر فوق را می سنجد . 81

3-6- روایى و اعتبار پرسشنامه کنترل داخلی.. 81

3-7- مقیاس های پرسشنامه. 81

جدول شماره( 3-1): مقیاس رتبه ای داده های مربوط به سوالات پرسشنامه کنترلهای داخلی.. 82

جدول شماره( 3-2): مقیاس رتبه ای داده های مربوط به سوالات پرسشنامه تخلفات مالی.. 82

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ها: 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 83

4-1- مقدمه. 84

4-2- آمار توصیفی.. 85

4-2-1-  جنسیت.. 85

4-2-2- میزان تحصیلات.. 86

4-2-3-  سن. 87

4-2-4- رشته تحصیلی.. 88

4-2-5- سابقه کاری.. 89

4-3- آمار استنباطی.. 91

4-3-1- فرضیه اصلی.. 91

4-3-2- فرضیات فرعی.. 92

4-3-2-1- فرضیه اول. 92

4-3-2-2- فرضیه دوم. 93

4-3-2-3- فرضیه سوم. 94

4-3-2-4- فرضیه چهارم. 95

4-3-2-5- فرضیه پنجم. 96

4-3-2-6- فرضیه ششم. 97

4-4- آزمون فریدمن برای رتبه بندی مولفه های کنترل داخلی.. 98

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 100

5-1- نتیجه گیری.. 101

5-2- پیشنهادات.. 104

5-2-1- پیشنهادات کاربردی.. 104

5-2-2- پیشنهادات پژوهشی.. 104

5-3- محدودیت های پژوهش… 106

منابع فارسی.. 107

منابع انگلیسی.. 109

پیوست.. 111

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                         صفحه

 

جدول (2-1):مراحل انجام و ثبت خرید در بین افراد مختلف…. 32

جدول (2-2):کنترل حاکم برهر واحد اقتصادی.. 33

جدول شماره( 3-1): مقیاس رتبه ای داده های مربوط به سوالات پرسشنامه کنترلهای داخلی.. 82

جدول شماره( 3-2): مقیاس رتبه ای داده های مربوط به سوالات پرسشنامه تخلفات مالی.. 82

جدول (4-1): توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها با توجه به متغیر جنسیت… 85

جدول (4-2): توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب وضعیت تحصیلی.. 86

جدول (4-3): توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب متغیر سن.. 87

جدول (4-4): توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب رشته تحصیلی.. 88

جدول (4-5): توزیع فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب سابقه کار. 89

جدول (4-6) میانگین و انحراف معیار کنترلهای داخلی و تخلفات مالی.. 91

جدول (4-7) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه اصلی تحقیق.. 91

جدول (4-8) میانگین و انحراف معیار آموزشهاى کارآمد و کاربردى براى کارکنان مالى دستگاه هاى اجرایى و اجراى مطلوب کنترلهاى داخلى.. 92

جدول (4-9) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه اول تحقیق.. 92

جدول (4-10) میانگین و انحراف معیار شفاف و روشن بودن مقررات مربوط به کنترلهای داخلی در دستگاه های اجرایی و میزان کاهش تخلفات مالی.. 93

جدول (4-11) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه دوم تحقیق.. 93

جدول (4-12) میانگین و انحراف معیار وجود نیروى انسانى متخصص و کارآمد در دستگاه ها برای اجراى مطلوب کنترلهاى داخلى و میزان کاهش تخلفات مالی.. 94

جدول (4-13) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه سوم تحقیق.. 94

جدول (4-14) میانگین و انحراف معیار ایجاد بسترهاى لازم برای اجراى مطلوب کنترلهاى داخلى و  میزان کاهش تخلفات مالی.. 95

جدول (4-15) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه (4) تحقیق.. 95

جدول (4-16) میانگین و انحراف معیار اجراى مطلوب کنترلهاى داخلى و انگیزه کارکنان. 96

جدول (4-17) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه (5) تحقیق.. 96

جدول (4-18) میانگین و انحراف معیار اجرای بهینه، کنترل‌های داخلی و اطمینان‌بخشی مدیریت نسبت به عملکرد بهینه فعالیت‌ها 97

جدول (4-19) آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه (6) تحقیق.. 97

جدول (4-20): رتبه بندی مولفه های کنترل داخلی.. 98

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                         صفحه

 

نمودار( 1-1):رابطه بین متغیرهای تحقیق.. 12

نمودار (1-2):مدل و چهارچوب نظری پژوهش…. 13

نمودار (4-1): نمودار میله ای فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت… 85

نمودار (4-2): نمودار میله ای فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب میزان تحصیلات… 86

نمودار (4-3): نمودار میله ای فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب متغیر سن.. 87

نمودار (4-4): نمودار میله ای فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب میزان تحصیلات… 88

نمودار (4-5): نمودار میله ای فراوانی و درصد فراوانی آزمودنی ها بر حسب سابقه کاری.. 90

 

 

1-1-مقدمه

در هر سازمان و موسسه ای نیاز مبرم به کنترل داخلی احساس می شود، بنا به وسعت سازمان کنترل داخلی نیز مفهوم پیدا میکند بدین معنی که هر چه سازمان بزرگتر باشد این نیاز را بیشتر احساس می کند. به طور خلاصه کنترل‌های داخلی شامل کلیه اقداماتی است که توسط مدیریت برای اطمینان از اجرای صحیح امور و مطابقت آن با مقررات و سیاست واحد تجاری صورت می‌گیرد. کنترل داخلی تنها به حسابداری و معاملات مالی محدود نشده بلکه تمام واحد تجاری و فعالیتهای آن را در بر می‌گیرد.

مدیران همواره در تلاشند که بهترین کنترلهای داخلی را در سازمان خود مستقر کنند؛ چون می‌دانند که در نبود سیستم کنترل داخلی اثربخش، تحقق رسالت اصلی سازمان و کمینه کردن رویدادهای غیرمنتظره بسیار مشکل خواهد بود. از طرفی وجود این کنترلهای داخلی باعث افزایش کارایی، کاهش ریسک از دست دادن داراییها و دستیابی به اطمینان معقول از اعتمادپذیری صورتهای مالی و رعایت قوانین و مقرارت خواهد شد (محمدی، 1387).

کنترل داخلی، یک رویداد نیست، بلکه مجموعه‌ای از عملیات و فعالیتها بر پایه ستانده است. کنترل داخلی باید به‌عنوان جزء لازم هر سامانه‌ای شناسایی شود که مدیریت برای تنظیم و راهنمایی آن فعالیتها به‌کار می‌گیرد، نه به‌عنوان یک سامانه جداگانه در درون یک دستگاه اجرایی( کوسو[1]،1992). با این مفهوم کنترل داخلی، کنترل مدیریت است که در درون یک واحد به‌عنوان بخشی از زیرساخت کنترل مدیریت به‌وجود می‌آید تا به مدیران در انجام کار یک واحد و دستیابی به هدفهای آن بر یک پایه و اساس مداوم کمک کند؛ لذا عاملی کلیدی در کمک برای دستیابی به هدف و کمینه کردن مشکلات اجرای مناسب کنترل داخلی است. کنترل داخلی جزء جدایی‌ناپذیر در اداره امور سازمان است که باعث فراهم شدن اطمینان منطقی در دستیابی سازمان به هدفهایش می‌شود (کرباسی یزدی، 1384). کنترلهای داخلی بخش مهمی از اداره یک سازمان است که شامل طرحها، شیوه‌ها و روش های اجراشدنی برای دستیابی به وظیفه‌ها، هدفها و مقاصد و به‌عبارت دیگر پشتیبانی از مدیریت بر مبنای عملکرد است و نیز به‌عنوان اولین خط دفاعی در حفاظت از داراییها، پیشگیری، کشف خطاها و تقلب به‌کار می‌رود.

مسئولیت پیشگیری و کشف تقلب و اشتباه در بخش عمومی بر عهده مدیران است. مدیران با استقرار کنترل داخلی و به‌کارگیری پیوسته سیستمهای مناسب حسابداری، این مسئولیت را ایفا خواهند کرد(Lin et al، 2011). از آنجا ‌که عملیات سازمان های بخش عمومی متفاوت از یکدیگر است، لذا استقرار کنترلهای داخلی یکسان برای کلیه سازمانها و دستگاه های بخش عمومی مقدور نیست. استقرار کنترلهای خاص در هر سیستم به عواملی چون اندازه، نوع عملیات و هدفهای سازمانی که سیستم برای آن طراحی شده است، بستگی دارد (محمدی، 1387).

از طرفی پیشرفت سریع در فناوری اطلاعات، ضرورت بهنگام‌سازی راهنماییهای کنترل داخلی در رابطه با سامانه‌های نوین رایانه‌ای را ایجاد می‌کند؛ لذا مدیران نیز برای اطمینان از این که فعالیتها در کنترل بوده و اثربخش هستند، باید در صورت لزوم بِروز شوند (کرباسی یزدی، 1384).

مطالعات انجام شده نشان می داد که تحقیقات متعددی توسط محققین در خصوص تبیین عوامل موثر بر تخلفات مالیدر سازمان های دولتی و ارائه نظریات مختلف صورت گرفته است. ولی بسیاری از آن ها از ابعاد جامعه شناختی، روانشناختی، حقوقی، سیاسی و اقتصاد جامعه به تبیین موضوع پرداخته و بررسی های انجام شده در خصوص عوامل درون سازمانی از جمله کنترلهای داخلی موثر بر فساد اداری – مالی در مقایسه با آن ها محدود بود. به همین جهت به لحاظ کاربردی بودن پژوهش، جهت بسط و توسعه مطالعات مربوط به عوامل درون سازمانی موث(کنترلهای داخلی) بر تخلفات اداری – مالی و تولید روش های جدید یا بهبود آن ها، باید بسیاری از این مطالعات راجمع آوری نموده و با دسته بندی آن ها و استفاده از فنون آماری، نسبت به تبیین یک الگوی فراگیر در درون سازمان که مشتمل بر عوامل سازمانی و مدیریتی متعددی می شد، اقدام کند. در این راستا برای تشریح بیشتر مساله، در این فصل ابتدا به معرفی ابعاد تخلفات مالی در سازمان آموزش و پرورش پرداخته و با بیان رویکردها و نظریات متعدد و اختلاف نظر موجود در بین اندیشمندان که از نوع نگاه آن ها نسبت به تخلفات مالی در ادارات دولتی نشات گرفته است، مصادیق و پیامدهای متعدد فساد مورد بررسی قرار گرفته و از آثار و تبعات آن به عنوان دغدغه اساسی برای انجام این پژوهش یاد شده است(محقق).

 

1-2- بیان مساله

بیشتر سازمانها جهت رسیدن به هدف خود با محدودیتهاى گو ناگونى مواجه اند. بر اساس تئورى محدودیتها، هر سازمان در فرایند عملیاتى خودحداقل داراى یک محدودیت است که به نوعى در عملیات آن مانع ایجاد می کند. اگر سازمانها با هیچگونه محدودیتى مواجه نباشند می­توانند به میزان نامحدودى آنچه را که به خاطر آن تلاش  می کنند (برای مثال سود یا خدمت بهتر)به دست آورند. تئورى محدودیت به سامانه های تولیدى و خدماتى به عنوان زنجیره اى از فرایندهاى مرتبط با یکدیگر همانند حلقه هاى به هم پیوسته می نگرد. این فرایند زمانى تقویت خواهد شد که هر یک از اجزای زنجیره تقویت شود؛ به سخن دیگر اگر به سازمان به عنوان سامانه ای کلى نگاه شود.

قسمت هاى مختلف سازمان به عنوان زیر مجموعه هاى تشکیل دهنده سامانه کلى به شمار می روند، بر اساس این تفکر ضعیف ترین حلقه ها باید شناسایى شوندو کار بیشترى انجام گیرد(عبدی و بیات، 1388).

تئورى محدودیتها توسط گلدرات و فاکس(1992) مطرح شد. هدف از ارائه این تئورى استفاده از رو شهاى علمى در حل مسائل مدیریتى بود. طبق نظر آنها محدودیت به هر عاملى گفته می شود که سازمان را در رسیدن و یا دستیابى به اهداف خود باز می دارد.

در طول 15 سال گذشته، نهضتى براى به کارگیرى تئورى محدودی تها در سازمان های خدماتى شروع شده است. اصول تئوری محدودیت و تفکر آن می تواند در ایجاد تحول در سازمانهاى خدماتى موثر واقع شود و براى برنامه ریزى استراتژیک سازمانها گامهاى موثرى برداشته شود.

برنامه ریزى خوب به مدیران کمک می کند تا به اهداف برسند، فرصتها را تشخیص دهند و تأثیرات منفى رویدادهاى اجتناب ناپذیر را به حداقل برسانند. موفقیت یک سازمان نتیجه برنامه ریزى دقیق و اجراى نکته سنجی آن است. عدم موفقیت در برنامه ریزى اغلب به دور شدن از اهداف و مشکلات مالى منجرمى­شود (باباجانی، 1382). اما یک برنامه ریزى زمانى مطلوب و مثمر ثمر خواهد بود که به نحو مطلوبى اجرا شود.

از اینرو طراحى و اجراى کنترل هاى داخلى جهت اطمینان از اجراى مطلوب برنامه ریزی ها توسط کارکنان، الزامى خواهد بود. اهمیت کنترلهاى داخلى به عنوان یکى از ابزارهاى بسیار مهم در فرایند حسابدارى از ابتدا تا انتهاى کار براهل فن پوشیده نیست و این اهمیت زمانى دوچندان می شود که نحوه اجراى آن در دستگا ههاى اجرایى مورد بررسى قرار گیرد.

یکى از وظایف اصلی ذی حسابان و مدیران مالى دستگا ههاى اجرائى نظارت مالى است. این نظارت به ساز وکارهایى نیاز دارد تا اجراى صحیح و درست قوانین و مقررات مالى در دستگاه هاى اجرائى را تضمین کند و ازسوء استفاده، اختلاس و سایر موارد فساد مالى جلوگیرى نماید. اجراى مطلوب کنترلهاى داخلى علاوه بر تامین اهداف فوق می تواند مدیران ارشد و میانى را از مصرف کارآمد واثربخش منابع مالى دولت مطمئن سازد. بنابراین کنترلهاى داخلى با توجه به حجم وسیع اعتبارات و منابع دولتى و اهمیت نظارت بر مصرف آنان در سیستم مالى کشور نقش کلیدى دارد. با اجراى مطلوب کنترلهاى داخلى می توان حفظ و بقای فعالیتهاى هزینه اى و سرمایه اى را در بلند مدت تضمین کرد و از اعمال نظرها و سلیقه هاى شخصى مدیران اجرایى در این زمینه جلوگیرى نمود. یک سامانه کنترل داخلی به منظور دستیابی به اهداف خود، باید براساس محدودهای سازماندهی، خودکنترلی، استمرار، فراگیر بودن، استقلال، آگاهی دهنده» از اصول کیفی از قبیل سازماندهی شود. بنابراین کنترل داخلی فرایند مستمری است که « هماهنگی،کیفیت کارمندان اعضای هیات مدیره، مدیران ارشد و کارمندان شاغل در کلیه سطوح در آن مشارکت دارند و هدف آن حصول اطمینان از دستیابی به اهداف تعیین شده است. یک سامانه کنترل داخلی موثر باید قبل از آنکه مشکلات منجر به زیان شده باشند قابلیت پیشگیری یا کشف مشکلات را داشته باشد یا حداقل بتواند میزان زیان را کاهش دهد(باباجانی، 1382).

 تخلفات مالی بخشی از مجموعه مسایلی است که سازمان ها در دوره عمرخود ناگزیر آن را تجربه می نمایند. این مجموعه مسایل به معضلاتی اشاره دارد که عمدتا ریشه های آن در خارج از سازمان قرار داشته ولی آثارشان، سازمان ها را متأثرمی سازد. شاید بهترین روش برای مهار شیوع تخلفات مالی، شناسایی عوامل بروز آن و در نظر گرفتن راهکارهای کنترلی- نظارتی است. اما چنین اقدامی می بایست توأم با هم اندیشی، جامع نگری و قاطعیت اجرایی انجام شود. به عبارت دیگر، توجه به یک عامل فسادآور و پرهیز از سایر عوامل بروز فساد، عملاً ره به جایی نخواهد برد، بلکه باید با پدیده تخلفات مالی که ماهیتی کثیر الوجه دارد، به صورت سیستمی برخورد نمود و تمامی عواملی که بر شیوع آن دامن می زنند را شناسایی کرده و بلافاصله درصدد رفع آنها برآمد(حسینی عراقی، 1383).

از طرفی، اهمیت و قداست بخش آموزش، موضوع بسیار مهمی است که بر ضرورت و لزوم تعجیل در انجام موارد فوق الذکر می افزاید زیرا بروز فساد توسط کارکنان اداری و احیاناً معلمان و مدیران مدارس سبب می شود که دانش آموزان از معلمان و کارکنان که همواره آنها را روبروی خود می بینند الگوی منفی گرفته و در مراتب بالاتر به بیراهه وگمراهی کشانده شده و جامعه را از داشتن جوانانی که می توانند آینده ساز و رهگشای تعالی جامعه باشند، محروم و بی نصیب سازد. در تمامی جوامع، نظام آموزش در زمره بزرگترین قسمت از بخش دولتی است که معمولاً حدود 20 تا 30 درصد از بودجه کل کشور را به خود اختصاص می دهد. این بخش با داشتن بالاترین سهم از منابع انسانی تحصیل کرده، حدود 20 تا 25 درصد از جمعیت جامعه را تحت پوشش دارد. علی رغم آرمان های متصور، در برخی از جوامع، بخش آموزش با مشکلاتی چون محدودیت های مالی؛ مدیریت ضعیف؛ کارایی کم؛ اتلاف منابع؛ کیفیت پا یین خدمات و مواردی از این قبیل دست و پنجه نرم می کند. این چالش ها سبب شده است که برخی از افراد، برای جبران مافات، دست به دامان فساد شده و ارزش های اخلاقی، اعتبار آموز ش و اهمیت تربیت فرزندان جامعه را به ورطه فراموشی بسپارند. در عین حال، آموزش و پرورش یک بخش خاص بوده و نقش محوری در پیشگیری از بروز و گسترش فساد دارد(فرهادی نژاد، پیمایشی طولی در زمینه علل فساد اداری و روش های کنترل آن،1390).

فساد مالی در نظام آموزش، یک پدیده جهانی بوده و معانی زیادی از آن در میان صاحب نظران وجود دارد که عمدتاً حول تخطی از قوانین آموزشی و هنجارهای علمی و اخلاقی می چرخد. برای مثال، سید و بروس فساد مالی در نظام آموزشی را هرگونه «انجام یا عدم انجام» غیرقانونی می دانند که مستلزم استفاده از قدرت آموزشی برای منفعت شخصی، گروهی یا سازمانی است. هالاک و پویسون فساد مالی در بخش آموزش را استفاده« عادت گونه » از اداره دولتی یا عمومی برای منفعت شخصی که تأثیر قابل توجهی را بر قا بلیت دسترسی و کیفیت خدمات آموزش و در نتیجه بر انصاف و برابری دارد،تعریف کرده اند. این تعریف دارای سه عنصر است:اولاً مبتنی بر تعریف معمول و عام فساد در بخش دولتی است؛ دوماً دامنه رفتارهای تحت موشکافی و بررسی را به رفتارهای مرتباً مشاهده شده (که مستقیماً از کژکارکردهای سیستم نشأت می گیرند) محدود می سازد. (در واقع، این تعریف به رفتارهای منبعث از نگرش شخصی درباره انجام رفتارها کاری ندارد)؛ سوماً میان آن رفتارها و اثرات آنها بر سیستم (مثلاً کاهش منابع موجود، کاهش کیفیت، و توزیع نابرابر) ارتباط ایجاد می کند.

در مواردی این سوال مطرح می گردد که آیا میان فساد مالی در بخش آموزش و فساد در سایر بخش ها تفاوت وجود دارد؟ لازمه پاسخ دادن به این سوال، بذل توجه به پیامدهای فساد مالی در بخش آموزش است(عظیمی، بررسی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل مدیریتی و سازمانی بر فساد اداری  مالی،1380).

هالاک و پویسون در گزارش یونسکو می نویسند به سه دلیل، بخش آموزش در برابر فساد مالی آسیب پذیر است. اولاً این بخش، یک سا ختار جذاب برای حمایت و پشتیبانی از احساسات بومی و ملی است؛ دوماً، تصمیمات مأخوذه در این بخش تأثیر چشمگیری بر معیشت و زندگی افراد دارد؛ و بالاخره، معمولاً بودجه مضاعفی به این بخش تخصیص داده می شود» بنابراین، توجه اساسی به شناسایی عوامل پیدایش و گسترش و نیز راهکارهای مهار فساد مالی در بخش آموزش، ضرورتی اجتناب ناپذیر است زیرا فساد مالی در نظام آموزش سبب بی اعتمادی مردم شده؛ کیفیت آموزش را بدتر از گذشته نموده؛ افراد نالایقی را برای آینده پرورش داده و ارزشهای تحریف شده را به دانش آموزان و دانشجویان می آموزد. درباره عوامل موثر بر پیدایش و کنترل فساد اداری، دسته بندی های مختلفی صورت گرفته است. عمده عواملی که به شیوع و گسترش فساد در سازمان ها و نهادهای کشور دامن می زنند عبارتند از:سوء مدیریت؛ عدم شفافیت و پاسخگویی دولت در برابر عملکرد خود ؛ مورد تهدید قرار گرفتن مبارزه گران با فساد؛ احساس بی عدالتی در ادارات دولت؛ نگرش مردم نسبت به فساد؛ ناکارآمدی دولت؛ قوانین ضعیف و دست و پا گیر(بوروکراسی اداری)؛ شرایط تورمی و عدم ثبات اقتصادی(فرهادی نژاد، پیمایشی طولی در زمینه علل فساد اداری و روش های کنترل آن،1390).

در گزارش سازمان بازرسی کل کشور با عنوان کج روی های اداری و مالی در دستگاه های مشمول بازرسی، عوامل دلایل ذیل به عنوان علل اصلی بروز تخلفات به دست آمد:ضعف مدیریت به دلیل نبود دانش شغلی و تخصصی ؛ عدم احساس مسئولیت و سوء تدبیر؛ اعمال سلیقه و بر داشت شخصی از ضوابط توسط مدیران؛ عدم اعمال نظارت و کنترل مستمر و همه جانبه درون سازمانی و برون سازمانی و یا نبود نظام نظارت و کنترل اثربخش در گردش امور مالی؛ عدم تناسب قوانین و مقررات حاکم بر دستگا ه ها با شرایط اجتماعی؛ ضعف یا فقدان نظام آموزشی مؤثر و کارآمد؛ کم توجهی (یا بی توجهی) به انتصاب مدیران و کارکنان در مشاغل حساس؛ عدم تناسب تشکیلات با واقعیت ها و نیازهای موجود؛ کسب درآمد و منفعت شخصی؛ تفویض اختیار بیش از حد معمول و خلاف قانون به مدیران؛ عدم برخورد مؤثر مدیران و مسئولان با متخلف و ا غماض و چشم- پوشی بی مورد از تخلف و در نتیجه امکان تکرار آن ؛ عدم

 

 

فهرست مطالب

فصل اول. .

1-1 مقدمه. 2

1-2) بیان مسئله. 4

1-3) اهمیت موضوع تحقیق. 6

1-4) اهداف تحقیق. 8

1-5) فرضیه های تحقیق. 8

1-6) روش تحقیق. 9

فصل دوم. 13

2-1) مقدمه. 14

2-2) ادبیات موضوع. 14

2-2-1) تاریخچه مدیریت دانش… 14

2-2-2) انواع دانش… 16

2-2-3) تقسیم بندی معرفت شناختی دانش 19

2-2-4) عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش… 22

2-2-5) دسته بندی مدل ها 26

2-2-6) گروه بندی از منظر نوع دانش    28

2-2-7) گروه بندی دانش بر مبنای فرایندهای دانش… 30

2-2-8) سایر مدل های مدیریت دانش    48

2-2-9) عملکرد سازمانی.. 58

2-2-10) ادبیات مربوط به نوآوری   65

2-3) پیشینه تحقیق. 79

2-3-1) مطالعات داخلی.. 79

2-3-2) مطالعات خارجی.. 81

فصل سوم. 83

3-1) مقدمه. 84

3-2) روش تحقیق. 84

3-3) قلمرو تحقیق. 84

3-4) جامعه آماری تحقیق. 85

3-5) روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه. 85

3-6) فرایند اجرایی تحقیق. 85

3-7) روش و ابزار جمع آوری اطلاعات.. 86

3-8) تعیین روایی و پایایی ابزار سنجش تحقیق. 87

3-9) روش تجزیه و تحلیل داده های آماری.. 88

3-10) جمع بندی و خلاصه فصل سوم. 89

فصل چهارم. 91

4-1) مقدمه. 92

4-2) تحلیل های توصیفی.. 92

4-2-1) سن.. 92

4-2-2) جنسیت.. 92

4-2-3) تحصیلات.. 93

4-3) تحلیل های تک متغیره 94

4-3-1) شاخص های توصیفی.. 94

4-3-2) آزمون میانگین.. 95

4-4) تحلیل های دو متغیره 96

4-4-1) همبستگی اسپیرمن.. 96

4-5) تحلیل های چند متغیره 98

4-5-1) آزمون کفایت نمونه برداری   99

4-5-2) ارزیابی مدل اندازه گیری   100

4-5-3) ارزیابی مدل ساختاری.. 105

4-6) خلاصه و جمع بندی فصل چهارم. 113

فصل پنجم. 115

5-1) مقدمه. 116

5-2) مروری بر چارچوب کلی تحقیق. 116

5-3) نتایج در راستای یافته های تحقیق. 117

5-4) پیشنهادات.. 122

5-4-1) پیشنهادهای کاربردی.. 122

5-4-2) پیشنهادهای برای تحقیقات آتی   123

5-5) محدودیت های تحقیق. 123

5-6) محدودیت های خارج از اختیار محقق. 124

5-7) خلاصه و جمع بندی فصل پنجم. 125

منابع و مآخذ. 126

پیوست.. 132

 

فهرست جداول

 

جدول(2-1)- نخستین تلاش ها در راستای مدیریت دانش… 15

جدول (2-2)-  عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش… 24

جدول (2-3): معیارهای عملکرد و شاخص های قابل استفاده برای آن ها 63

جدول (2-4): نوآوری های بنیادی و تکاملی.. 72

جدول (3-1): تعداد سوالات پرسشنامه به تفکیک ابعاد مختلف… 88

جدول (3-2): آلفای کرونباخ متغیرها 89

جدول (4-1): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن.. 93

جدول (4-2): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت.. 93

جدول (4-3): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات.. 93

جدول(4-4): شاخص های توصیفی متغیرهای تحقیق. 95

جدول (4-5): آزمون میانگین متغیرهای تحقیق 96

جدول (4-6): ضرایب همبستگی متغیرهای تحقیق. 98

جدول (4-7): نتایج آزمون کفایت نمونه برداری.. 100

جدول (4-8): روایی همگرایی متغیرهای تحقیق. 101

جدول (4-9): بارهای عاملی.. 102

جدول (4-10): آلفای کرونباخ. 104

جدول (4-11): شاخص های پایایی.. 104

جدول (4-12): ضرایب تعیین متغیرهای تحقیق. 106

جدول (4-13): اندازه اثر متغیرهای تحقیق. 106

جدول (4-14): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های اصلی.. 107

جدول (4-15): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های فرعی.. 108

 

 

فهرست اشکال و نمودارها

شکل (2-1)- ارتباط مدیریت دانش و نوع دانش… 28

شکل (2-2)-  مدل ساختاری مدیریت دانش… 32

شکل (2-3)- ایجاد چارچوبی برای دانش اصلی سازمان. 33

شکل (2-4)- ایجاد فرهنگ دانش… 35

شکل (2-5)- مدل چهار حلقه ای مدیریت دانش… 37

شکل (2-6)- چرخه پنج مرحله ای زندگی دانش… 38

شکل (2-7)- چرخه زندگی دانش… 40

شکل (2-8)- ابزارهای انتقال دانش بر حسب میزان اشتراک گذاری.. 41

شکل (2-9)- مدل تعامل دانش نهفته و صریح. 44

شکل (2-10)- مدل 7سی. 52

شکل (2-11)- مدل نوناکا و تاکوچی. 56

شکل (2-12)- عوامل کلیدی موفقیت سازمان. 76

شکل (3-1)- فرایند اجرایی تحقیق. 86

شکل(4-1): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های اصلی.. 107

شکل(4-2): نتایج حاصل از تحلیل مسیرهای مستقیم برای فرضیه های فرعی.. 109

 

 

1-1- مقدمه

اثربخشی اقدامات مدیریت دانش عامل مهمی برای کسب مزیت رقابتی است. همچنین، منبع اصلی مزیت رقابتی سازمانها از کارایی و کیفیت به نوآوری تغییر کرده است. تحقیقات زیادی درخصوص پاسخ به این سؤال اساسی که »چه چیز می ­تواند نوآوری را بهبود ببخشد؟« صورت گرفته است(فریمن[1]،1997) . با اهمیت یافتن مدیریت دانش به عنوان موضوعی جدید، پژوهش­هایی پدیدار شدند تا میان مدیریت دانش با نوآوری ارتباط

 برقرار کنند (کارنیرو[2]،2000). تأثیرات برنامه ­های مدیریت دانش روی نوآوری و عملکرد سازمان به ندرت در ادبیات موضوع مورد بررسی قرار گرفته اند(چویی و دیگران[3]،2008). مطالعات اندکی به طور تجربی رابطه ی میان دانش و عملکرد را مورد بررسی قرار داده اند (تی سنگ[4]،2008).بنابراین خلا مطالعاتی راجع به اینکه چگونه و تحت چه شرایطی اقدامات مدیریت دانش منجر به نتایج بهتر می­گردند، وجود دارد (لوپزـ نیکلاس و مرونو-سردان[5]،2011). در یک شرکت با فناوری بالا، نوآوری امری حیاتی است. در صنایع با فناوری پیشرفته، در جاییکه سرعت گامهای تغییر بالاست، شرکت تأکید بیشتری بر روی تلاش­ های بخش تحقیق و توسعه خود در مورد محصولات، فرایندها و فناوری­ها دارد، تا بدین وسیله بر موانع فناورانه فایق آید و محصولات خود را از شرکتهای رقیب اش متمایز سازد (تورن هیل[6]،2006).

بنا به گزارش انجمن صنایع نساجی ایران(1394) رکود شدیدی در این بخش از صنعت کشورمان حاکم شده است و ظرفیت صنعت نساجی علیرغم تمام مزیت هایش،نصف شده است[7] . این امر نشان دهنده وجود مشکلات عظیمی در این قسمت می باشد. این در حالی است که ارزش صادراتی این صنعت در مقایسه با سایر صنایع بالاست به طوری که رقم صادرات این صنعت با احتساب صادرات فرش به یک میلیارد و 650میلیون دلار می رسد(گزارش انجمن صنایع نساجی ایران،1394).

بحران مالی علاوه بر اینکه متغیرهای واقعی اقتصادی را در مقیاس کلان تحـت تـأثیر قـرار داده، در مقیـاس کوچک متغیرهای مالی و نسبت های واحدهای تجاری را تحت تأثیر قرار داده است.(کامیابی و همکاران،1388). راهبــرد تأمیــن مالی در شــرکت­ها، از مباحث مهم دانشمندان مالی و حسابداری اســت. از اهداف مهم تأمیــن مالی، انجام ســرمایه­گذاری در شــرکت­ها برای سود آوری بیشــتر و جلوگیری از رکود اســت(جهانخانی و کنعانی امیری،1385). تأمین مالی، هنر و علم مدیریت وجه نقد است. هدف از تأمین مالی، سرمایه ­گذاری، سودآوری، کاهش ریسک و برطرف کردن نیازهای اقتصادی و اجتماعی بنگاه اســت.  سود ناشی از کسب کار بنگاه، از عوامل مهم تداوم فعالیــت بنگاه اقتصادی تلقی گردیده و منبع مهمــی برای تأمین مالی فعالیتهای عملیاتی بنگاه درآینده است. از نگرانی­های بنگاه­های اقتصــادی در جهان، تأمین منابع مطلوب مالی می­باشــد تا بدین ترتیب ضمن دستیابی به اهداف مالی، به دیگر اهداف سازمانی نیز دست یابند(پاراماسیوان و سوبرامانیان[8]،2008).

با توجه به تحقیقات اندک محققان کشورمان در این زمینه، در این تحقیق به برطرف کردن خلا تحقیقاتی موجود برآمدیم تا به بررسی نقش مدیریت دانش و نوآوری در خروج از رکود در صنایع نساجی بارویکرد استراتژیک بپردازیم. با توجه به مطالب ذکر شده، برای بررسی خروج از رکود در شرکت آذربهرنگ کار که یکی از شرکت های فعال صنعت نساجی استان است، ارتباط مدیریت دانش و نوآوری و عملکرد مالی در این شرکت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

1-2-بیان مساله

زمانی سازمان ها به دنبال کسب و یافتن اطلاعات و دانش بودند . اما امروزه با حجم انبوهی از اطلاعات و داده های گوناگون رو به رو هستند که در بسیاری از موارد، اداره و بهره برداری صحیح از آنها خود مسئله دیگری است(صفرزاده و همکاران،1390).در سالهای اخیر مدیریت دانش به عنوان یکی از عبارت های شایع در سازمانها مورد عنایت واقع شده است. این سیستم بر اکتساب دانش از کارکنان درباره مشتری، رقبا و محصولات سازمان تاکید دارد(گیبرت و همکاران[9]،2002). به عبارت دیگر مدیریت دانش تشویق کارکنان در جهت تسهیم دانش (به اشتراک گذاشتن دانش) و ایده ها به منظور افزایش ارزش افزوده محصولات می باشد(چیس[10]،1997)بنابراین چشم انداز مدیریت دانش ، درون سازمانی است و مزیت آن رضایت مشتری از خدمات و محصولات بهتر است.

سازمان هایی با عملکرد خوب، فرایند تولیدشان را از طریق کاهش زمان تولید، بهبود کیفیت محصول، و کاهش تعداد کارکنان، بهینه سازی می کردند. بنابراین، خلق ارزش بیشتر به قابلیت صنعتی و بودجه بندی سرمایه ای ، دارایی های ملموس و مالی بستگی داشت. این در حالی است که در اقتصاد دانش محور این رویکرد به چند دلیل، دیگر عملی نیست. اول اینکه، با توجه به طول عمر کم دانش و میزان بالای نو آوری، حفظ موقعیت رقابتی برای مدت طولانی دیگر امکان ندارد.  بهینه سازی به مثابه یک فرایند، در اقتصاد دانش محور نیز اهمیت دارد، اما به تنهایی نمی تواند ارزش را خلق یا حداکثر کند. تنها روش خلق ارزش در اقتصاد دانش محور، پذیرش نوآوری به عنوان یک فرایند کسب وکار است. توانایی سازمان برای خلق ارزش به فرایند نو آوری، منابع فکری، و خالقیت منابع انسانی )دارایی های فکری( آن بستگی دارد. کاهش مقدار دانش بر پایه کاهش نیروی انسانی مهم است و بر روی عملکرد نیروی انسانی اثر می گذارد(شویدی،1395). در اقتصاد امروز که بر پایه دانش است اکثر سازمان ها و شرکت ها در پی پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان خود و بهره مندی از مزیت های آن می باشند. بی شک سازمان ها و شرکت هایی که این سیستم را پیاده سازی نمایند در بازار رقابتی که اطلاعات به راحتی به اشتراک گذاشته می شود، به مشکل برخواهند خورد، زیرا رقبای آنان با بهره گرفتن از مزایای این سیستم، قادر به نوآوری در فرایند، محصول و خدمات ارائه شده خود خواهند بود. این امر منجر می گردد مشتریان بیشتری را جذب نماید و سهم بازارش بیشتر گردد.

از طرفی دیگر، در تحقیقات مختلف عنوان شده است که نوآوری تأثیر مثبت بر سایر پارامترها و متغیرها(به طور مثال، عملکرد سازمان و سهم بازار) دارد. مسئله ای که در این میان وجود دارد، نوآوری به راحتی قابل پیاده سازی در سازمان ها نمی باشد. نوآوری محصول یک ابزار کلیدی برای انطباق با تغییرات در بازار، تغییرات فناورانه و رقابتی است اما هنوز سازمان های بزرگ هم، مشکلاتی در زمینه توسعه محصولات جدید و نوآورانه دارند(دنیلز[11]،2002) . این­گونه برداشت می­ شود که اگر انجام نوآوری ساده بود، تمامی سازمان ها از آن بهره می گرفتند. برای انجام نوآوری نیازمند پیش زمینه ها و شرایطی است که هدف بسیاری از تحقیقات درک این شرایط و زمینه ها می باشد. در تحقیقات زیادی ارتباط مثبتی میان پیاده سازی سیستم مدیریت دانش و نوآوری مشاهده شده است. شرکت آذربهرنگ نیز یکی از شرکت های فعال در منطقه می­باشد که در عرصه صنعت نساجی کشور فعالیت می نماید. این شرکت به دنبال پیاده سازی مدیریت دانش می باشد، اما مدیریت شرکت می خواهد دریابد که آیا پیاده سازی این سیستم در سازمان منجر به افزایش نوآوری سازمان می­گردد؟ و آیا بازده مالی مناسبی برای شرکت به همراه دارد که منجر به خروج از شرایط بحرانی گردد؟ لذا با توجه به مطالب ذکر شده این پژوهش به دنبال بررسی این موضوع می­باشد که پیاده سازی مدیریت دانش در شرکت آذربهرنگ چه تأثیری بر نوآوری و عملکرد مالی آن دارد.

1-3-ضرورت و اهمیت تحقیق

مقوله دانش و مدیریت آن، به تدریج جای خود را در سازمانها باز می­ کند. امروزه مدیران سازمان­ها می­دانند ماشین آلات، تجهیزات و ساختمان را نمی­توان اصلی ترین دارایی سازمان به حساب آورد. آنچه دارایی مهم هر سازمان به شمار می­رود، دانش سازمانی و مدیریت صحیح آن است که موجب کسب مزیت رقابتی برای سازمان و در نهایت پیروزی بر رقبا خواهد شد (اخوان و جعفری،1384). مدیریت دانش به سرعت فناوری اطلاعات را تحت شعاع قرار داده و در مواردی حتی از آن سبقت گرفته است (عدلی،1384). به دنبال اهمیت دارایی­ های دانشی، لزوم توجه سازمان­ها به مدیریت دارایی­ های دانشی خود، بیش از پیش فزونی یافته است(احمدپور داریانی،1381). در عصر حاضر، برخورداری از اطلاعات و مدیریت دانش، به موقعیتی استوار برای ادامه حیات در سازمان های پویا و نوآور تبدیل شده و حتی توان رقابت در بازارها و تجارت، منوط به کسب، توسعه و روزآمدی دانش فردی و سازمانی است. تا حدی که دانش، جزئی اساسی از سرمایه تلقی می شود. صادقی و صالحی در تحقیق خود عنوان می نمایند که عصر دانایی محور که در آن دانش، بسان مهمترین سرمایه سازمانها محسوب می­ شود، نیازمند رویکرد متفاوت مدیریتی نسبت به مسائل سازمان و کارکنان است. از این رو سازمان­های موفق به شکل مستمری میزان تولید، نشر، تبادل و بکارگیری دانش در بین کارکنان خود را به­وسیله روش­های مختلف، اندازه ­گیری و مورد ازریابی قرار می­ دهند تا از این طریق بتوانند راهکارهای نیل به اهداف سازمانی را کسب کنند(صادقی و صالحی،2009). مدیریت دانش یکی از مفاهیم جدید در علم مدیریت است و برای موفقیت سازمان های کنونی یکی از منابع حیاتی به شمار می آید(بولینگر[12] و همکاران،2006). پس باید باید به دانش سازمانی به عنوان یک دارایی استراتژیک در سازمان نگریسته شود.  جهانیان مدیریت دانش را مجموع فرایندهایی می داند که در نتیجه آنها دانش، کسب ،نگهداری و استفاده می شود .وهدف از آن بهره برداری از داراییهای فکری به منظور افزایش بهره وری، ایجاد ارزش­های جدید و بالابردن قابلیت­های رقابت پذیری است(جهانیان،2010). در سالهای آتی، تنها شرکتهایی که دانش جدید خلق می­نمایند و آن را به طور مؤثر و کارا مورد استفاده قرار می­دهند، در ایجاد مزیت رقابتی موفق خواهند بود(لوپزـ نیکالس و مرونوـ سردان، ۲۰۱۱). امروزه، جوامع روزبه روز به سوی دانش محور بودن در حرکت اند(رمضان،2011). بنابراین می­توان گفت پیاده سازی و مدیریت پویا و فعال دانش برای افزایش عملکرد سازمانی و تصمیم گیری ضروری است(جعفری و دیگران،2008).

از طرف دیگر، اساسی­ترین مسیر تکامل کسب وکار در طی دهه ی گذشته، طلوع اقتصاد جدید باشد. طبیعت پر شتاب و پویای بازارهای جدید در میان بسیاری از شرکتها، مشوقی جهت رقابت خلق کرده، تا به وسیله ی یکپارچه ساختن و رونق دادن منابع دانشی خود آنها را به مثابه ابزاری برای خلق ارزش پایدار به کار گیرند(گلد[13] و دیگران،2001). نوآوری مؤثر محصول برای بقا، رشد و سوددهی اکثر مؤسسه های اقتصادی طراحی و تولیدی، لازم و ضروری است(کوپر و کلینسچمیت[14]،1995) . در محیط بازار رقابتی امروز، سازمان ها به طور فزاینده ای با چالش های بهبود محصولات و خدمات خود مواجه شده اند تا بتوانند محصولات و خدمات جدید خود را سریع تر از رقیبان به بازار معرفی کنند (کوانگ [15]و همکاران،2014) و شرکت هایی که قادر به خلق نوآوری و ایجاد مزیت رقابتی نباشند، به تدریج از گردونه رقابت حذف خواهند شد.

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- اهداف اصلی

1- بررسی تاثیر مدیریت دانش بر نوآوری شرکت آذربهرنگ بر نوآوری

2- بررسی تاثیر نوآوری بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ

3- بررسی تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ

1-4-2- اهداف فرعی

1- بررسی تاثیر کسب دانش بر انتشار دانش در شرکت آذربهرنگ

2- بررسی تاثیر کسب دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ

3- بررسی تاثیر کسب دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ

4-  بررسی تاثیر کسب دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ

5- بررسی تاثیر انتشار دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ

6-  بررسی تاثیر انتشار دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ

7- بررسی تاثیر انتشار دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ

8- بررسی تاثیر پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ

9- بررسی تاثیر پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ

1-5- فرضیات تحقیق

1-5-1- فرضیه های اصلی

1- مدیریت دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

2- نوآوری بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

3- مدیریت دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

1-5-2- فرضیه های فرعی

1- کسب دانش بر انتشار دانش در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

2- کسب دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

3- کسب دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

4-  کسب دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

5- انتشار دانش بر پاسخگویی دانشی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

6-  انتشار دانش بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

7-  انتشار دانش بر عملکرد مالی در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

8- پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.

9- پاسخگویی دانشی بر نوآوری در شرکت آذربهرنگ تأثیر مثبت دارد.