واژه­ های کلیدی: بادهای موضعی، مدل رقومی ارتفاعی، Windninja, Gis, Wrplot

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه                                                                                                                   

فصل اول: کلیات و ضرورت انجام تحقیق

1-1. مقدمه. 2

1-2. ضرورت انجام تحقیق.. 3

1-3. فرضیه های تحقیق.. 4

1-4. بیان مسئله و اهداف تحقیق.. 4

1-5. ساختار پایان نامه. 6

   فصل دوم: مروری بر مطالعات انجام شده

2-1. مقدمه. 8

2-2. انواع باد. 13

2-2-1. بادهای آلیزه (تجارتی) 13

2-2-2. بادهای موسمی.. 13

2-2-3. بادهای غربی.. 14

2-2-4. بادهای محلی.. 14

2-3. پارامترهای متاثر از باد. 15

2-3-1. ضریب یکنواختی پخش آب در آبیاری تحت فشار 15

2-3-2. تاثیر باد در فرایند تبخیر- تعرق.. 17

2-3-3. انرژی باد. 18

2-3-4. تاثیر باد در آتش سوزی جنگل­ها 19

2-4. مدل­های توزیع سرعت باد. 20

2-5. روش­های پیش بینی  و تخمین پارامترهای باد. 21

2-6. مدل­های پیش بینی بادهای محلی.. 22

2-6-1. مدل پایدار جرمی ( mass-consistent model) 23

2-6-2. مدل سیال دینامیکی محاسباتی(CFD Model) 24

2-6-3. مدل خطی دینامیکی((dynamic linearized model 24

2-7. مدل Windninja. 25

2-8. خلاصه فصل.. 27

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1. مقدمه. 29

3-2. نرم افزار Gis. 29

3-2-1. تعریف Gis. 30

3-2-2. منابع ورود داده در  Gis. 30

3-2-3. ضرورت استفاده از Gis. 30

3-2-4. ورودی و خروجی داده ها 31

3-2-5. محاسن یک سیستم اطلاعات جغرافیایی(Gis) 32

3-2-6. معایب یک سیستم اطلاعات جغرافیایی.. 32

3-2-7. کاربردهای  Gis. 32

3-3. مدل عددی Windninja. 35

3-3-1. کاربردهای مدل Windninja. 36

3-3-2. معادلات حاکم مدل.. 37

3-4. منطقه ی مورد مطالعه. 39

3-5. آماده سازی داده های ورودی مدل Windninja بکمک نرم افزار Gis. 41

3-5-1. تهیه ی مدل رقومی ارتفاعی استان آذربایجان غربی(Digital Elevation Model: DEM) 42

3-5-2. آماده سازی جدول اکسل ورودی مدل Windninja. 47

3-5-3. مدل Windninja. 55

3-6. مشاده و تنظیم خروجی حاصل از مدل Windninjaدر محیط Gis. 56

3-6-1. فراخوانی فایل اجرا شده توسط مدل  windninja به محیط Arc Gis. 56

3-6-2. تبدیل واحد سرعت… 56

3-6-3. انجام تنظیمات مربوطه به ترتیب زیر. 56

3-6-4. دستور Clip. 57

3-6-5. کوچکتر کردن مش بندی و اندازهی سلول خروجی برای تحلیل و دقت بیشتر. 57

3-6-6. صحت سنجی مدلWindninja. 60

3-7. خلاصه فصل.. 61

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1. مقدمه. 63

4-2. استفاده از نرم افزار Wrplot به منظور تعیین متوسط سرعت و جهت باد غالب ایستگاه­های سینوپتیک استان آذربایجان غربی در طول سا­ل­های 2006 الی 2009.. 64

4-3. تعیین تغییرات پارامترهای سرعت باد در ناهمواری­ها با بهره گرفتن از مدلWindninja. 70

4-3-1. تعیین تغییرات پارامترهای سرعت باد در ناهمواری­ها با بهره گرفتن از مدل Windninja  برای کل استان آذربایجان غربی.. 71

4-3-2. تعیین تغییرات پارامترهای سرعت باد در ناهمواری­ها با بهره گرفتن از مدل Windninja با مشبندی و اندازه ی سلول خروجی کوچکتر. 73

4-3-3. صحت سنجی مدل.. 77

فصل پنجم: خلاصه نتایج و پیشنهادات

5-1. نتایج کلی حاصل از تحقیق.. 80

5-2. پیشنهادات… 82

 فهرست منابع و مراجع.. 84

                                            

فهرست جداول

جدول ‏3‑1: مقادیر ,   برای شرایط مختلف جوی.. 37

جدول ‏3‑2: مشخصات ادارات هواشناسی فعال استان آذربایجان غربی.. 40

جدول ‏3‑3: ورودی نرم افزار ویندینجا در طول سال­های2006 الی 2009.. 54

جدول ‏3‑4: جدول اکسل ورودی مدل Windninja برای قسمتی از حوضه­ی ارومیه استان آذربایجان غربی.. 60

جدول ‏4‑1: خروجی نرم افزار Wrplot  در طول سال­های 2006 الی 2009 بصورت متنی (ایستگاه سینوپتیک ارومیه). 69

جدول ‏4‑2: متوسط سرعت و  جهت باد غالب حاصل از مدل Wrplot  در طول سال­های 2006 الی 2009.. 70

جدول ‏4‑3: نتایج شبیه سازی سرعت و جهت باد غالب در حواشی  ایستگاه­های سینوپتیک استان آذربایجان غربی در دراز مدت (2006 الی 2009). 72

جدول ‏4‑4: نتایج شبیه سازی سرعت و جهت باد غالب در چهار ایستگاه سینوپتیک استان آذربایجان غربی با اندازه  مش­بندی و سلول کوچکتر برای خروجی (m 1000  1000) بکمک نرم افزار ویندینجا در دراز مدت (2006 الی 2009). 75

جدول ‏4‑5: نتایح حاصل از درصد افزایش دقت مدل با کوچکتر کردن اندازه ی مش بندی و سلول خروجی مدل.. 76

جدول ‏4‑6: نتایج شبیه سازی سرعت باد غالب در چهار ایستگاه سینوپتیک استان آذربایجان غربی حاصل از صحت سنجی غربی با اندازه سلول کوچکتر برای خروجی(m 1000 1000) بکمک نرم افزار ویندینجا در دراز مدت (2006 الی 2009). 77

جدول ‏5‑1: نتایج حاصله برای 16 ایستگاه سینوپتیک استان آذربایجان غربی.. 81

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

شکل ‏2‑1: الگوی خطوط همفشار و مناطق پرفشار و کم فشار در عرض­های جغرافیایی میانه ( جعفرپور، 1373). 9

شکل ‏2‑2: نمایی از چگونگی بروز گرادیان فشار ( جعفرپور، 1373). 10

شکل ‏2‑3: مقطع یک چرخند در نیمکره ی شمالی.. 11

شکل ‏2‑4: حرکات عمودی هوا در کانون­های همگرایی(Divergence) و کانون­های واگرایی(Convergence) (رجائی، 1358). 12

شکل ‏3‑1: نمایی کلی از مدل Windninjaو ساختار آن.. 41

شکل ‏3‑2:   مدل رقومی ارتفاعی منطقه مطالعاتی و موقعیت و سرعت ایستگاه های هواشناسی مورد مطالعه در طول سال­های 2006-2009.. 43

شکل ‏3‑3: شبکه بندی منطقهی مورد مطالعه با ابعاد مستطیلی منظم. 44

شکل ‏3‑4 : مدل رقومی ارتفاعی مستطیل محیط شده بر استان آذربایجان غربی.. 45

شکل ‏3‑5: نمونهای از جدول اکسل ورودی نرم افزار WRPLOT.. 51

شکل ‏3‑6: نمایی کلی از نرم افزار WRPLOT.. 52

شکل ‏3‑7: شبکه بندی قسمتی از حوضهی ارومیه استان آذربایجان غربی در محیط Gis. 58

شکل ‏3‑8: مدل رقومی ارتفاعی ) (DEM قسمتی از حوضهی ارومیه استان آذربایجان غربی.. 59

شکل ‏4‑1: نمایانگر گلبادهای رسم شده توسط نرم افزار برای 16 ایستگاه سینوپتیک استان در طول      سال­های.. 64

شکل ‏4‑2: خروجی شماتیکی از نرم افزار Wrplotدر طول سال­های 2006 الی 2009.. 68

شکل ‏4‑3: نتایج شبیه سازی سرعت و جهت با غالب در استان آذربایجان غربی در دراز مدت… 71

شکل ‏4‑4: نتایج شبیه سازی سرعت و جهت باد غالب قسمتی از حوضه ارومیه استان آدربایجان غربی با اندازه سلول کوپکتر برای خروجیm)1000 1000) در دراز مدت (2006 الی 2009). 74

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات و ضرورت انجام تحقیق

 

 

فصل اول

کلیات و ضرورت انجام تحقیق

1-1. مقدمه

کمبود و محدودیت منابع آب، خصوصاً در ایران شرایطی را می­طلبد که از آب حداکثر استفاده صورت گرفته و تا حد امکان از تلفات آن جلوگیری به عمل آید. یکی از اساسی­ترین گام­ها در صرفه جویی و حفاظت بیشتر منابع آب در کشاورزی، به کارگیری سیستم­های آبیاری بارانی، با پتانسیل به دست آوردن راندمان و یکنواختی بالا می­باشد. یکنواختی آبیاری به این معنی است که مقدار یکسانی آب در تمام قسمت ­های زمین توزیع شود. عملاً یکنواختی صددرصد در آبیاری امکان پذیر نیست، زیرا عوامل غیر قابل کنترلی در آن نقش دارند. از آنجا که یکنواختی­های زیاد معمولاً با افزایش هزینه­ های ثابت و هزینه­ های بهره برداری و نگهداری همراه است، بایستی طرح به صورتی باشد که علاوه بر برخورداری از یکنواختی زیاد، از نظر اقتصادی نیز قابل توجیه باشد. عوامل زیادی بر یکنواختی توزیع آب در آبیاری بارانی موثرند که باد به عنوان یکی از عوامل موثر بر راندمان کاربرد آب در آبیاری بارانی ذکر شده است. وجود بادهای شدید در یک منطقه می ­تواند عامل محدود کننده ­ای در طرح ریزی سیستم آبیاری بارانی بوده و یا حداقل زمان کار آن ­را محدود به شب که در آن سرعت باد کمتر است، بنماید. بعلاوه یکی از راه­های هدررفت آب در مناطق مختلف آب و هوایی ایران، تبخیر-تعرق است. این پدیده سهم مهمی در اتلاف آب، بویژه در مناطق کویری کشور دارد و تابع پارامترهای مختلف اقلیمی و ویژگی­های توپوگرافی هر منطقه است. الویت بندی و تعیین شدت تاثیر هر یک از این پارامترها بر روی تبخیر- تعرق می ­تواند ضمن افزایش شناخت از عوامل موثر بر تبخیر – تعرق در هر منطقه به مدیریت منابع آب در آن منطقه بسیار کمک کند. باد یکی از عوامل مهم در پدیده­هایی همچون تبخیر- تعرق و فرسایش بشمار می ­آید که خود تاثیر بسزایی در پدیده­هایی همچون تامین نیاز آبی گیاهان، طبقه بندی اقلیمی، تلفات آب از سطح رودخانه­ها و مخازن سدها، ابعاد و اندازه­ شبکه­ های آبیاری و جابجایی ذرات از بستر خود و حمل به مکانی دیگر و … دارد. همچنین آتش سوزی­ها می ­تواند توسط عوامل طبیعی یا عوامل انسانی ایجاد شود . در این میان نقش عوامل جوی در وقوع و گسترش آتش سوزی مهم می­باشد. اهمیت شرایط جوی نه تنها به عنوان عامل منفرد برای ایجاد آتش سوزی نیست بلکه می­توان گفت تأثیر عوامل دیگر آتش سوزی، هم چون عوامل انسانی، خود تابعی از عوامل جوی است، چرا که اگر شرایط جوی مساعد نباشد، آتش سوزی ایجاد شده نمی تواند گسترش یابد. رشد آتش و افزایش در سرعت بادهای همرفتی در سطح زمین بطور قابل ملاحظه ای افزایش می­یابد و هر چقدر سرعت وزش باد بیشتر باشد، شدت آتش سوزی نیز زیادتر می گردد، این امر به این دلیل است که وزش باد باعث جابجایی هوا و در نتیجه رسیدن میزان بیشتری اکسیژن به محیط در حال سوختن می­گردد. در این زمینه اگر باد از ناحیه خشکی بوزد اثر زیادتری به علت نداشتن رطوبت در افزایش آتش سوزی دارد. افزایش دما باعث افزایش تبخیر-تعرق و در نتیجه خشک شدن مواد سوختنی می­گردد و می ­تواند یکی از عوامل موثر در بروز آتش سوزی باشد. از طرفی منابع بادی، سوخت یک ایستگاه برق بادی می­باشند که ایجاد تنها تغییراتی اندک، اثرات بزرگی بر ارزش تجارتی و سطح کارایی توربین­های تولید کننده­ نیروی برق و در نتیجه کمک به اقتصاد کشور را دارد. هر زمان که سرعت متوسط باد دو برابر می­ شود، انرژی موجود در باد و نیروی برق حاصل از باد به صورت ضریبی از هشت افزایش می­یابد، بنابراین حتی تغییرات اندک در سرعت متوسط می ­تواند تغییرات بزرگی در میزان کارایی ایجاد کند. پس این جزئیات و اطلاعات قابل اطمینان در مورد میزان قدرت و سمت وزش باد و اینکه چقدر باد بطور مرتب می­وزد، برای هرگونه برنامه توسعه احتمالی، حیاتی و مهم می­باشد. 

1-2. ضرورت انجام تحقیق

باد هم از نظر سرعت و هم از نظر جهت حائز اهمیت است. در اغلب مناطق دنیا نبود ایستگاه­ها یکی از مشکلات اصلی بشمار می آ­ید. لذا در اغلب موارد نیاز به تعمیم سرعت و جهت باد در ناهمواری­ها می­باشد که در طراحی پروژه­ ها، از جمله پروژه­ های آبیاری تحت فشار در نظر گرفته شود. لازم بذکر است که طبق   رابطه­ حاکم برنولی در حرکت سیالات، حرکت در طبیعت تحت تاثیر اختلاف پتانسیل ارتفاعی، اختلاف پتانسیل سرعت، اختلاف پتانسیل فشار و اختلاف پتانسیل غلظت انجام می­گیرد. با ثابت بودن گذر حجمی سیال و با کاهش سطح مقطع، سرعت عبور افزایش پیدا می­ کند. هوا نیز وقتی مابین ساختمان­ها یا کوه­ها یا موانع در حرکت باشد فشرده شده و سرعت باد بطور قابل ملاحظه­ای افزایش می­یابد که بعنوان­­ تونل در طبیعت شناخته می­ شود. قرار دادن توربین بادی در چنین تونل­های طبیعی یک راه زیرکانه برای بدست آوردن انرژی از سرعت باد بیشتر از محیط اطراف منطقه است. از طرفی باد یک عامل اساسی و مهم در فرایند تبخیر-تعرق محسوب می­ شود. همچنین سمت و سرعت وزش باد تعیین کننده­ شدت و نحوه­ گسترش آتش در محیط جنگل بشمار می­آید. فاینی و همکارانش در سال 2009 با شبیه سازی اثر بیش از 1000 مورد وزش باد بر آتش سوزی‌های به وجود آمده طی سه سال در سراسر ایالات متحده به پراکندگی دود، پراکندگی جهت پرواز حشرات و پرندگان و سایر  کاربردهای دیگر پرداختند. از نظر مدیران آتش نشانی اطلاعات بدست آمده قابل اعتماد، بموقع و دقیق بوده و توانایی تصمیم گیری آگاهانه ایشان را نسبت به ایمنی عمومی و مدیریت آتش سوزی­ها افزایش داده است(Finney et al., 2009)

در سال‌های اخیر نرم افزار های شبیه سازی باد به طور چشم گیری توسعه و مورد استفاده قرار گرفته است . بعضی نرم افزارها با Gis لینک شده‌اند یا به طور مستقل اجرا می‌شوند. استفاده از امکانات Gis و تحلیل‌های هندسی، مدل رقومی ارتفاعی مدل‌های شبیه سازی موضعی باد توسعه یافته است که از آن جمله می‌توان بهWindStation ،  Windninja و Windwizard اشاره نمود. در این پژوهش توسط نرم افزار Windninja که یک مدل عددی پایدار است، به شبیه سازی بادهای موضعی در هشت ایستگاه سینوپتیک استان آذربایجان­غربی پرداخته و مقادیر حاصله از شبیه سازی را با مقادیر مشاهداتی در ایستگاه­ها مورد مقایسه قرار خواهیم داد. با توجه به این مهم که بسیاری از طرح­های تحت فشار متاثر از سرعت و جهت باد می­­باشد، دستیابی به روش­های سریع، ساده و با دقت بالا می ­تواند کمک شایانی در اجرا و بهره ­برداری    طرح­های عمرانی و پروژه­ های آبیاری تحت فشار و جلوگیری از خسارات به وجود آمده از آتش سوزی و تبخیر را داشته باشد.

1-3. فرضیه ­های تحقیق

فرضیه ­های تحقیق کنونی بشرج زیر است:

• سرعت باد تحت تاثیر ناهمواری­های روی سطح زمین است.
• جهت باد تحت تاثیر ناهمواری­های روی سطح زمین است.
• می­توان توسط امکانات Gis شبیه سازی سرعت و جهت باد را انجام داد.

1-4. بیان مسئله و اهداف تحقیق

یکی از عناصر اقلیمی و تعیین کننده در علوم آب، باد می­باشد که نقش بسزایی در طبیعت و    پدیده­های پیرامونی آن نظیر فرسایش، تبخیر-تعرق، توسعه­ پارک­های تولید انرژی بادی، پروژه­ های آبیاری تحت فشار و … دارد. باد هم از نظر سرعت و هم از نظر جهت، پدیده­های موجود در سطح زمین را تحت تاثیر قرار می­دهد. در اغلب مناطق دنیا نظیر ایران، عدم پوشش مکانی ایستگاه­ها یکی از مشکلات اصلی بشمار می­رود. از آنجایی که ایستگاه­های تبخیرسنجی زیر نظر سازمان آب منطقه­ای و ایستگاه­های سینوپتیک و کیلماتولوژی مربوط به سازمان هوا شناسی کشور در ارتفاعات پایین و دشت­های واقع می­باشند، لذا در اغلب موارد تعمیم نتایج سرعت و سمت باد در ارتفاعات و در محل­هایی دور از ایستگاه­های هواشناسی بشدت مورد نیاز است چرا که نبود اطلاعات یکی از عوامل عدم موفقیت اجرای طرح­ها می­باشد. به طور مثال در اغلب پروژه­ های آبیاری تحت فشار استان آذربایجان غربی، فقدان اطلاعات موضعی باد موجب بروز مشکلات عدیده­ای در مسائل طراحی و بهره برداری گردیده است. بادهای موضعی در اثر ناهمواری­ها و پدیده­های تولید کننده بادهای موضعی، اثرات بسیاری در میزان سرعت و جهت باد دارد که در طراحی و اجرای بسیاری از پروژه­ ها مورد توجه قرار نمی­گیرند. همچنین با شناسایی مکان­های بادخیز و استقرار توربین­های تولید کننده­ نیروی برق با بهره گرفتن از انرژی باد می­توان در راستای بهبود شرایط اقتصادی کشور اقدام کرد و یا حتی با پیش بینی سمت و سرعت باد، از گسترش آتش سوزی­های عظیم در محیط جنگل جلوگیری بعمل آورد. در تحقیق حاضر سعی بر آن است که برای رفع موارد فوق با بهره گرفتن از امکانات Gis و تحلیل­های هندسی، توسط نرم افزار Windninja به شبیه سازی بادهای موضعی در هشت ایستگاه سینوپتیک استان آذربایجان­غربی پرداخته و مقادیر حاصله از شبیه سازی را با مقادیر مشاهداتی در ایستگاه­ها مورد مقایسه قرار خواهیم گرفت و شاخص ­های آماری از جمله مجموع مربعات خطا برای کنترل نتایج استفاده خواهد شد. سوال اصلی این تحقیق این است که آیا می­توان از نرم افزار برای تعمیم جهت و سرعت باد در ناهمواری­ها استفاده کرد یا خیر؟

اهداف اصلی این تحقیق عبارت است از:

• استفاده از مدل Windninja برای پیش بینی سمت و سرعت وزش باد در ناهمواری­ها و مناطقی که اطلاعاتی از پارامترهای باد در آن مناطق در اختیار نیست.
• استفاده از نتایج پیش بینی مدل Windninja در پروژه­ های آبیاری تحت فشار و ارزیابی طرح­های موجود از حیض یکنواختی پخش آب.
• استفاده از نتایج مدل در پروژه­ های عمرانی و ساخت کارخانجات و طراحی بادبند در نواحی مختلف استان آذربایجان غربی.
• تخمین صحیح تبخیر-تعرق مرجع براساس معادلات پنمن – مانتیث – فائو و غیره.
• شناسایی مکان­های بادخیز و در نتیجه بهره­وری از انرژی باد.
• پیش بینی جهت گسترش آتش تحت تاثیر باد در جنگل.

 

1-5. ساختار پایان نامه

کارهای انجام شده در این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است. فصل اول این پایان نامه با عنوان کلیات، به اهمیت و ضرورت انجام تحقیق بر روی این موضوع پرداخته و شامل اهداف، فرضیه ­های تحقیق و واژه­ های اختصاصی می­باشد. فصل دوم به معرفی پدیده­های حاصل از بادزدگی در طرح­های آبیاری تحت فشار، تبخیر، تولید انرژی، آتش سوزی در جنگل، بررسی سوابق تحقیق و معرفی مدل­های شبیه سازی پارامترهای باد پرداخته است. فصل سوم این پایان نامه به معرفی روابط، معادلات و روش بکارگیری و حل مدل عددیWindninja  به کار گرفته شده در این تحقیق اختصاص دارد. در فصل چهارم فرایند شبیه سازی جریان باد در ناهمواری­های اطراف ایستگاه­های سینوپتیک استان آذربایجان غربی توسط مدل عددی Windninja، تحلیل و تفسیر نتایج بدست آمده از شبیه سازی و کالیبراسیون ارائه شده است. فصل پنجم نیز به جمع بندی تحقیق و ارائه نتیجه ­گیری­های حاصل از این تحقیق و ارائه برخی پیشنهادهای لازم جهت تکمیل

فرضیه های پژوهش… 7

متغیرهای پژوهش… 8

تعاریف… 8

فصل دوم:ادبیات تحقیق.. 13

مقدمه. 14

الف) مبانی نظری پژوهش… 15

یادگیری الکترونیکی.. 15

تعاریف یادگیری الکترونیکی.. 15

انواع یادگیری الکترونیکی.. 19

اصطلاحات درحوزه یادگیری الکترونیکی.. 21

توصیه هایی برای یک نرم افزار یادگیری الکترونیکی مناسب.. 22

چند رسانه ای آموزشی.. 23

منطق ارائه چند رسانهای.. 23

تعاریف چند رسانه ای.. 24

تعاریف چند رسانه ای آموزشی.. 26

تاریخچه چند رسانه ای آموزشی.. 26

عناصر نظامهای چندرسانه ای.. 27

نکات مهم در طراحی انیمیشن آموزشی.. 30

خصوصیات کاربرد انیمیشن در آموزش… 31

دلایل استفاده از چندرسانه ای در آموزش… 31

کلیات طراحی در چندرسانه ای های آموزشی.. 32

یادگیری چندرسانه ای.. 32

نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ا ی.. 32

فرضیه های اساسی درباره ی نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ای.. 34

فرایندهای شناختی در یادگیری چندرسانه ای.. 35

اصول طراحی یادگیری چند رسانه ا ی.. 36

توصیه هایی برای بکارگیری اصول چندرسانه ای.. 45

عامل آموزشی متحرک.. 48

نکات طراحی عوامل آموزشی.. 48

تاریخچه عوامل آموزشی.. 51

انواع عوامل آموزشی.. 52

انواع نقشهای عوامل آموزشی.. 53

مثالهایی از عوامل آموزشی مطرح در دنیا 54

شرایط استفاده از عامل آموزشی.. 56

سطوح طراحی عامل آموزشی متحرک.. 60

انگیزش… 63

تعریف انگیزش… 63

چشم انداز ها به انگیزش… 65

عوامل تشکیل دهنده ی انگیزش… 69

اصول اولیه ی انگیزه برای یادگیری.. 69

طبقه بندی انگیزه ها 70

اهمیت انگیزه در یادگیری.. 70

ب) مروری بر پژوهش های انجام شده 68

پژوهشهای انجام شده در ایران. 71

پژوهشهای انجام شده در سایر کشورها 75

فصل سوم:روش تحقیق. 81

مقدمه. 82

روش پژوهش… 82

طرح پژوهش… 82

جامعه آماری.. 83

نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 83

ابزار پژوهش… 84

روش اجرای پژوهش… 86

روش تحلیل  یافته ها 88

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها. 89

فصل پنجم:نتیجه گیری ،بحث و پیشنهادها.. 111

یافته‌ها ی پژوهش… 113

پیشنهادها 118

محدودیت‌ها و مشکلات پژوهش… 120

منابع. 121

پیوست.. 132

 

فهرست  شکل ها ،جداول و نمودارها

شکل1-2 عناصر نظام چند رسانه ای …………………………………………………………………………………………………..25

شکل 2-2نظریه شناختی یادگیری چند رسانه ای………………………………………………………………………………….33

شکل 3-2 ارائه دهنده برخی از نقش های عوامل آموزشی…………………………………………………………………….53

شکل 4-2 لائور ا عامل آموزشی متحرک……………………………………………………………………………………………..54 

شکل 5-2 مایک……………………………………………………………………………………………………………………………….54

شکل6-2 کاسمو………………………………………………………………………………………………………………………………55

شکل7-2پت……………………………………………………………………………………………………………………………………55

شکل 8-2 ادل………………………………………………………………………………………………………………………………….55

شکل 9-2 شرایط استفاده از عامل آموزشی………………………………………………………………………………………….57

شکل 10-2 مدل سطوح طراحی عامل آموزشی……………………………………………………………………………………58

جدول 1-2 نقش های عامل آموزشی متحرک………………………………………………………………………………………60

جدول1-4 جدول فراوانی………………………………………………………………………………………………………………….90

جدول 2-4 آزمون کالمگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیر وابسته………………………………………..91

جدول3-4 آزمون لوین برای بررسی همسانی خطای واریانس………………………………………………………………..92

جدول 4-4 آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه………………………………………..92

جدول5-4  نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………………93

جدول6-4 آزمون تی مستقل……………………………………………………………………………………………….94

جدول 7-4 میانگین وانحراف استاندارد متغیرها در دوگروه…………………………………………………………………..94

جدول 8-4  آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه……………………………………….95

جدول 9-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه…………………………………………………96

جدول 10-4 آزمون کالمگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیر وابسته………………………………………96

جدول11-4  نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون…………………………….97

جدول12-4  میانگین وانحراف استاندارد متغیرها در دوگروه…………………………………………………………………97

جدول 13-4  آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه…………………………………..100

جدول 14-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..101

جدول15-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………101

جدول 16-4- آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه………………………………….102

جدول 17-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………….102

جدول18-4-  نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………..103

جدول19-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………103

جدول 20-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..104

جدول21-4  نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………….104

جدول22-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………105

جدول 23-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه…………………………………………….105

جدول24-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون……………………………106

جدول25-4  نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………….106

جدول 26-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..107

جدول27-4 نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش آزمون………………………….107

جدول 28-4 آزمون تحلیل واریانس برای بررسی ضرایب رگرسیون در دو گروه……………………………………108

جدول 29-4 آزمون F لوین برای بررسی همگنی واریانس ها در دو گروه……………………………………………..108

جدول30-4  نتایج تحلیل کوواریانس بین پس آزمون دو گروه با حذف اثر پیش­آزمون……………………………109

 

 

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیروجود عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­ها بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری دانش ­آموزان در درس جغرافیا صورت گرفته­است. برای انجام پژوهش از میان جامعه آماری پژوهش که کلیه دانش ­آموزان دختر سال سوم راهنمایی منطقه 4 ناحیه 6 شهر تهران بودند با توجه به محدودیت امکانات و عدم­دسترسی برخی از مدارس به تجهیزات رایانه­ای، با بررسی مدارس منطقه4 مدرسه­ی راهنمایی نبوت به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شد. حجم نمونه مورد نظر 60 نفر بود که این نمونه شامل دو کلاس 30 نفری می­شد که به تصادف از میان 7 کلاس موجود انتخاب شدند و هر کلاس به طور تصادفی در معرض آموزش قرار گرفتند.

قبل از اجرای آموزش بر رو ی دانش ­آموزان هر دو گروه، دو پیش آزمون مربوط به محتوای آموزشی و انگیزه یادگیری اجرا شد.به منظور ارائه آموزش گروه 1 ازطریق چندرسانه­ای­های بدون عامل آموزشی و گروه2 ازطریق چند­رسانه­ای مبتنی بر عامل آموزشی محقق ساخته،آموزش دیدند. در هر دو گروه محتوای درس یکسان بود. در این پژوهش از آزمون­های یادگیری محقق ساخته، آزمون یادداری موازی با آزمون یادگیری و آزمون انگیزه یادگیری درس جغرافیا، بعد از مناسب بودن روایی و اعتبار آزمون، استفاده شد. در تجزیه و تحلیل داده ­ها از شاخص ­های آماری توصیفی(میانگین، انحراف استاندارد، انحراف معیار)و استنباطی از جمله کواریانس استفاده شد و با بهره گرفتن از نرم­افزار  spss مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج نشان داد که، استفاده از عامل­آموزشی در چندرسانه­ای به طور کلی باعث افزایش انگیزه یادگیری می­ شود. گروه دارای عامل آموزشی متحرک در چندرسانه­ای نسبت به گروه کنترل دارای میانگین یادگیری بالاتری بوده ­اند و بین نمرات یادداری دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد. 

واژگان کلیدی:

 یادگیری الکترونیکی، چند­رسانه­ای، چند­رسانه­ای آموزشی، عامل آموزشی متحرک، یادگیری، یادداری، انگیزه­ یادگیری.

مقدمه

ما ابزارهایمان را می­سازیم و پس از آن، این ابزارها هستند که ما را می­سازند(گریسون، آندرسون،ترجمه زارعی و موحد ،1384ص9  )

مشخصات دنیای کنونی دگرگونیهای سریعی است که در زمینه ­های مختلف علمی و صنعتی صورت می­گیرد.آموزش و پرورش نیز، که از مهمترین حوزه های یادگیری بشری است امروزه با ورود فناوری­های نوین، از این تحولات مستثنی نیست، چرا که آموزش از اساسی ترین نیازها در این تحولات است.

آموزش بر پایه ارتباط امکان پذیر است. در واقع ارتباط محور اصلی و اساسی تمامی تعاملات آموزشی است.از آنجا که شکل­ گیری ارتباط بدون حضور رسانه ممکن نیست، بنابراین حضور رسانه برای آموزش ضروریی است. آموزشی که توامان از متن و تصویر و صدا و انیمیشن در راستای یادگیری استفاده می­ کند در حوزه چند­رسانه­ای­ها قرار می­گیرد.

در واقع فناوری­های چند­رسانه­ای، یکی از دستاورد­های نوین می­باشند که به گسترش دانش در عرصه اطلاعات کمک فراوانی کرده ­اند و در این زمینه توانسته ­اند علاوه بر عرصه تبلیغات و ارتباطات جمعی و اطلاعاتی در عرصه تعلیم و تربیت  نیز موثر واقع شود .

 در این راستا باید معیارها و اصول طراحی و تولید چندرسانه­ای به خوبی رعایت شود، تا بتوان دانش ­آموزان را هر چه بهتر از مزایا و محاسن این دستاورد بهرمند ساخت تا دانش آموزان با انگیزه و علاقه بیشتری به یادگیری مباحث و اصول درسی بپردازد و بدین وسیله یادگیری معنادار در پیروی از یادگیری اثر بخش بدست آید.

نظر به اینکه در کشورهای امروزی و از آن جمله در ایران تولید چند­رسانه­ای آموزشی از رشد به خصوصی بر­خوردار است و استفاده از چند­رسانه­ای­ها در پایه های مختلف  تحصیلی در حال گسترش است غنی­تر کردن  آنها در راستای یادگیری قابل توجه است و در این زمینه عامل آموزشی متحرک یک شخصیت واقعیت گونه­ای است که برای تسهیل و افزایش یادگیری طراحی شده و در نرم افزارهای آموزشی حاوی برنامه­ی آموزشی یا مهارت آموزشی به کار می­رود.

مع­ذالک، یکی از قلمروهای جدید در زمینه چند­رسانه­ای­های آموزشی وجود شخصیت و عامل آموزشی به عنوان راهنما در سر­تاسر محیط یادگیری چند­رسانه­ای است که اخیراً علاقه به استفاده از این عامل آموزشی رو به افزایش است .

 این پژوهش به منظور بررسی تاثیر عامل­آموزشی­متحرک در چند­رسانه­ای بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری در درس جغرافیا سال سوم راهنمایی صورت گرفت.

بیان مسأله

مطالعات بیانگر آن است که استفاده از فناوری­های نوین در آموزش سنتی، به افزایش اثر بخشی یادگیری می­انجامد (دامنز ،2003به نقل از زمانی ،عابدی و سعیدی ص4).

در حال حاضر ایجاد و خلق یک تجربه یادگیری الکترونیکی منوط به وجود تعهد عمیق نسبت به شناخت ویژگی­های متفاوت این رسانه و راه­هایی است که به واسطه­ آن بتوان این رسانه را به بهترین وجه در جهت انتقال یادگیری مورد استفاده قرار داد. در واقع این یادگیری در محیط شبکه و اینترنت به وقوع می­پیوندد و مجموعه ­ای از فناوری­های چند­رسانه­ای در ایجاد آن به کار می­روند (گریسون، آندرسون ترجمه زارعی و موحد، 1384).

   در یادگیری مبتنی بر رایانه، کاربر با داشتن اطلاعات مقدماتی و یا دریافت آن از سوی رایانه از طریق آزمایش و خطا، حل مساله، بینش و بصیرت و فعالیت­های خلاقانه به کسب تجارب جدید و سطوح بالاتری از یادگیری نائل می­آید. نرم افزارهای آموزشی مربوط به نقاشی، متحرک سازی، طراحی مهندسی و صنعتی، بازی­های آموزشی و برنامه ­های مرسوم به شبیه­سازی از این جمله­اند (امیر تیموری، 1386).

   یادگیری الکترونیکی از ظرفیت فوق­العاده­ای در جهت توسعه­ افق آموزشی برخوردار است و در این راستا باید به غنی­تر کردن حوزه چند­رسانه­ای­ها اقدام کرد. عامل آموزشی متحرک به عنوان موضوعی نوظهور در این عرصه مطرح است.

 عامل­های آموزشی متحرک  دارای نیروی بالقوه­ عظیمی در حمایت از یادگیری هستند چرا که قابلیت­های شبیه سازی یک محیط یادگیری، کلاس واقعی دارا باشند (وو[1]، 2009 ص202).

  یافته­ ها­ی پژوهش­ها نشان می­دهد، چون عامل آموزشی متحرک به عنوان اعضای اجتماعی مشابه به انسانها در­نظر گرفته می­ شود، آنها با یادگیرندگان در محیط­هایی که نیاز به ارتباطات و تعاملات موثراست در تعامل­اند. بنابراین عامل­آموزشی­متحرک نتایج قطعی­تری در افزایش­ یادگیری گروهی تولید می­ کند(وو، 2009 ص203 )

در واقع عامل­های آموزشی، کاراکتر­های واقعی­اند که به عنوان ارائه دهنده در صفحه نمایش ظاهر می­شوند و راهنمای کاربر در سرتا­سر محیط یادگیری چند­رسانه­ای­اند(کلربوت و هیدیک[2]201 ، ص28).

استفاده از یک عامل­آموزشی­متحرک برای ارائه آموزش شبیه به تدریس معلم درکلاس درس است اما یک عامل آموزشی متحرک، مشابه یک معلم واقعی نیست، ونمی ­تواند به تنهایی وجود داشته باشد، بنابراین نیازاست که در یک سیستم یادگیری واقع شده تا آن، پشتیبانی را برای راه­اندازی آموزشی فراهم کند(وو،2009 ، ص204).

حال این سوال مطرح است که آیا وجود عوامل آموزشی در محیط های چند­رسانه­ای، مفید است؟

“تحقیقات نشان می دهد که عوامل آموزشی دارای توانایی برای نمایش بسیاری از نقش­ها درمحیط یادگیری چند­رسانه­ای هستند مانند شرح­دادن، چارچوب­بندی، مربی­گری، مدل­سازی، تست­سازی. با این حال عوامل آموزشی اغلب نقش یک آموزش­دهنده یا یک مربی را دارند” ( اسچرودر و ادیسوپ[3]2012ص43).

از سویی پژوهش دانسورث و اتیکسون[4] با عنوان” یادگیری علوم از طریق چند­رسانه­ای ” بیانگر آن است که دانش آموز در محیط یادگیری مبتنی بر رایانه  زمانی مطالب را بهتر یاد می­گیرد که در آن همراه متون ارائه شده بر روی صفحه نمایشگرتصویر نیز وجود داشته باشد. علاوه بر این، تلفیق نقالی با حضورتصویری ازیک عامل آموزشی متحرک نیز ممکن است دانش ­آموزان را بیشتر از زمانی که روایت یا متن به تنهایی بر روی صفحه نمایشگر ظاهر می­ شود به پردازش عمیق اطلاعات تشویق کند.

” استفاده از عوامل آموزشی در محیط یادگیری چند­رسانه­ای منجر به پذیرش بیشتر یادگیرندگان می­ شود چرا که تعاملات انسانی چهره به­چهره را شبیه­سازی می­ کند” (قره باغی،1389،ص53).

امروزه عامل متحرک آموزشی برای گسترش یک سیستم آموزش هوشمند در­نظر گرفته می­ شود (اسچرودر و ادیسوپ، 2012)یافته­ ها بیانگر آن است که وجود احساسات عامل آموزشی متحرک می ­تواند قابل استفاده در بهینه سازی انگیزه و یادگیری دانش ­آموزان باشد(کیم ،بیلور، شن و پالس[5]2007).

” تحقیقات در مورد استفاده از ابزار یادگیری چند­رسانه­ای، گذشته­ای بیش­از بیست سال دارد. دو مورداز این ابزارها عبارتند­از: تدریس­خصوصی­سیستم­های هوشمند و عوامل آموزشی “( اسچرودر و ادیسوپ2012ص43).

در حالی که، مقدار قابل توجهی از زمان و منابع به طراحی و پیاده­­سازی عامل آموزشی در داخل محیط یادگیری سپری می­ شود، پیشرفت­های اخیر در فن­آوری سیستم­های مبتنی بر رایانه استفاده از عامل آموزشی را برای مربیان قابل دسترس­تر و مقرون به صرفه­ترکرده است.

ما امیدواریم ظرفیت طراحی و تولید چندرسانه­ای­ها، مواد آموزشی و ابزارهایی که به وسیله رایانه­ها هدایت می­شوند توسعه یابد و به­این وسیله مجموعه فرایند­های آموزشی نیز بهبود پیدا کند. به این دلیل در این پژوهش به بررسی تاثیر عامل آموزشی در چند­رسانه­ای بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری پرداخته می­ شود.

اهمیت و ضرورت پژوهش

رایانه به شیوه ­های مختلفی در آموزش بهره ­برداری می­ شود. آموزش به کمک رایانه، آموزش با  مدیریت رایانه و آموزش متکی بر رایانه نمونه­هایی از کاربرد رایانه در فرایند یاددهی – یادگیری به شمار می­روند(نوروزی، رضوی،1392).

درنظام آموزشی متکی بر رایانه  از رایانه برای ارائه آموزش استفاده می شود. طراحی پیام های آموزشی در نظام رایانه از تنوع بالایی برخوردار است. معلم خصوصی هوشمند، تکرار و تمرین،و شبیه سازی نمونه هایی است که نظام  متکی بر رایانه به نمایش می گذارد.

امروزه به اثر پیشرفت­های پر شتاب فناوری جدید رایانه ای و جذابیت­های  منحصر به فرد رایانه برای کلیه افراد و به طورخاص نوجوانان طراحی و تولید محیط های یادگیری چند­رسانه­ای پذیرش و مقبولیت پیدا کرده است .

  در واقع لازمه گسترش تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در آموزش استفاده از چند رسانه ای های آموزشی و سیستم های چند رسانه ای است و البته تنها دسترسی به کامپیوتر و چند رسانه ای ها در مدارس برای یادگیری موثر دانش ­آموزان کافی نیست بلکه باید در این زمینه ها، منابع فعالیت­های یادگیری دانش ­آموزان به گونه­ ای حرفه­ای طراحی و تولید شده تا اثر بخشی لازم را ایجاد کند .

اگر آموزش را به عنوان یکی از مهمترین ارکان توسعه کشور در همه ی زمینه­ها بدانیم پس در این صورت می­توانیم به نقش پر اهمیت چند­رسانه­ای­هادر پیشبرد اهداف توسعه پی ببریم.

می­توان گفت ورود چند­رسانه­ای­ها  در آموزش و پرورش انقلابی را در زمینه تدریس و عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان ایجاد کرده است. مطالعات حاکی از آن است که اگر چند­رسانه­ای ها آموزشی تحت یکسری از اصول و استاندارهای علمی طراحی و تولید شوند می­توانند به عنوان یک ماده آموزشی تاثیر گذار نیاز­های یادگیری دانش آموزان را برطرف سازند .

چند­رسانه­ای­ها با فراهم کردن محیط غنی و سر­شار از محرک­های متنوع و گوناگون و برقراری تعامل و ارتباط با دانش ­آموز می ­تواند به یادگیری موثر­تر و عمیق­تر و حل مساله بینجامد.

علت اینکه چند­رسانه­ای­ها یادگیری را افزایش می­ دهند آن است که افراد تنها 20 درصد آنچه را که می­بینند و 30 درصد آنچه را که می­شنوند و 50 درصد آنچه را که می­بینند و می­شنوند یاد می­گیرند، حال انکه اگر آنچه را که می­بینند و می­شنوند همزمان انجام دهند یادگیری آنان به 80 درصد افزایش می­یابد .چند­رسانه­ای­ها با فراهم کردن تجارب پویا باعث افزایش سرعت یادگیری مهارت­ های پایه می­گردند(رضوی،1383) و البته وو[6]  نیز در مقاله طراحی محیط­های یادگیری چند­رسانه­ای با بهره گرفتن از عوامل آموزشی : عوامل و مسائل در سال2009به این امر اذعان داشته است .

  در واقع چند­رسانه­ای های آموزشی از جمله نظام­های رسانه­ای هستند که با توجه به ماهیت چند حسی­شان می­توانند به راحتی با انواع سبک­های یادگیری سازگار شوند و با شکل­های گوناگون تعامل یادگیری آسان و پایدار را فراهم کنند (شارپ،ترجمه بارزنجانی ،1378).

“مهمترین مزیت چند­رسانه­ای نسبت به اشکال دیگرآموزش، انعطاف پذیری درعرصه اطلاعات و دستیابی سریع آن در فراهم کردن بازخورد است و هدف از به کارگیری چند­رسانه­ای این است که به یادگیری یادگیرندگان کمک کند و سواد آنان را بالا ببرد “( رضوی،1390ص284).

یکی از قلمروهای جدید پژوهشی در حوزه­ چند­رسانه­ای­های آموزشی، پژوهش درباره اثرات مفید وجود عامل آموزشی متحرک بر روی صفحه  نمایش­گر است .

  در این راستا می­توان با بهره گرفتن از عامل آموزشی متحرک به افزایش علاقه و انگیزه یادگیری هر چه بهتر مباحث درسی برای کاربران پرداخت .

از سویی اهمیت درس جغرافیا سال سوم راهنمایی موجب آن می­ شود که در راستای رسیدن به اهداف این کتاب و دستیابی به هدف والای آموزش کوشا بوده و فناوری های روز تکنولوژی آموزشی را به­کار ببریم .

اهداف پژوهش

هدف کلی

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای بر یادگیری، یادداری و انگیزه یادگیری دانش ­آموزان

اهداف جزئی

طراحی و تولید چند­رسانه­ای آموزشی  با به کارگیری عامل آموزشی متحرک

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­ها بر یادگیری

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­ها بر یادداری

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چندرسانه­ای­ها بر انگیزه یادگیری

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای ­ها بر خود کارامدی.

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­­ها بر راهبردهای یادگیری .

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­­ها بر ارزشمندی یاگیری .

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­ها بر برانگیزندگی محیط .

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای ­ها بر هدف موفقیت یاگیری .

تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­­­ها بر هدف عملکرد یاگیری .

فرضیه­ های پژوهش

عامل آموزشی متحرک بر یادگیری دانش ­آموزان تاثیر دارد .

عامل آموزشی متحرک بر یادداری دانش ­آموزان تاثیر دارد .

عامل آموزشی متحرک بر انگیزه یادگیری دانش ­آموزان تاثیر دارد.

عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای ­ها بر خود کارامدی  تاثیر دارد.

عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­­ها بر راهبردهای یادگیری تاثیر دارد.

عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­­ها بر ارزشمندی یادگیری تاثیر دارد.

عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­ها بر برانگیزندگی محیط تاثیر دارد.

عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای ­ها بر هدف موفقیت یادگیری تاثیر دارد.

عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای­­­ها بر هدف عملکرد یادگیری تاثیر دارد.

کارهای انجام گرفته در این پایان‌نامه شامل سنتز مشتقات آریل (H1 -پریمیدین-2-ایل) متانون ها می‌باشد.

در این روش ابتدا استوفنون‌ها به آریل گلی اکسال‌ها­ی مربوطه اکسیده شده، سپس طی واکنش با 1و8-دی آمینو نفتالن، اتانول و دی متیل فرمالدهید به عنوان حلال تحت شرایط رفلاکس  محصولات مورد نظر را با راندمان بالا تولید می‌کنند.

ساختار تمام ترکیبات از طریق داده‌های طیفی (رزونانس مغناطیسی هسته ای هیدروژن، کربن،  و مادون قرمز) مورد تایید قرار گرفتند.

 

 

کلید واژگان: مشتقات آریل گلی اکسال ها ،1 , 8 –دی آمینو نفتالن ، آریل (H1 – پریمیدین -2- ایل )متانون ها ، واکنش های تراکمی و اکسایش خود به خودی .

 

فهرست مطالب

عنوان                                             صفحه

 

 فصل اول: مقدمه

1-1. ترکیبات هتروسیکل.. 2

1-2. H 1– نفتو – [  d,e – 1و8 ] پیریمیدین.. 6

1-2-1. تاریخچه پریمیدین ها 6

1-2-2. توصیف ساختار  پریمیدین 7

1-3. واکنشهای پریمیدین ها 7

1-3-1. واکنش های حلقه نفتالن پریمیدین.. 8

1-3-2. واکنش های حلقه ی هتروسیکلی پریمیدین 9

1-4. سنتز پریمیدین ها 10

1-5. کاربرد ترکیبات هتروسیکلی پریمیدین 13

1-5-1. فعالیت آنتی بیوتیکی ، آنتی باکتریالی ، ضد درد و ضد التهاب… 14

1-5-2. عملکرد روی سیستم عصبی مرکزی.. 14

1-5-3. فعالیت ضدتوموری.. 15

1-5-4. ضد قارچ و ضد باکتری سل.. 16

فصل دوم: بحث و نتیجه گیری

2-1. روش عمومی تهیه آریل گلی اکسال‌ها 18

2-2. روش کلی سنتز مشتقات آریل (H1- پریمیدین – 2 – ایل) متانون: 19

2-2-1. سنتز 4-کلرو فنیل H) 1–پریمیدین-2-ایل)متانون.. 19

2-2-2. سنتز 4-متوکسی فنیل H) 1–پریمیدین-2-ایل) متانون.. 20

2-2-3. سنتز4-برومو فنیل  (H1 –پریمیدین-2-ایل)متانون.. 21

2-2-4. سنتز 4-نیتروفنیل (H 1–پریمیدین-2- ایل)متانون. 22

2-2-5. سنتز 4- فلوئوروفنیل (H 1 –پریمیدین -2-ایل)متانون.. 22

2-2-6. سنتز3-متوکسی فنیل (H 1 –پریمیدین-2-ایل)متانون. 23

2-2-7. سنتز 4-بنزوفنیل (H 1–پریمیدین-2-ایل)متانون.. 23

2-2-8. سنتزفنیل (H 1-پریمیدین -2-ایل)متانون.. 24

2-2-9. سنتز 4 و3- متوکسی فنیل (H 1-پریمیدین -2-ایل)متانون.. 24

2-3. نتیجه‌گیری.. 27

فصل سوم:  بخش تجربی

3-1. مواد شیمیایی و دستگاه های مورد استفاده. 29

3-2. روش عمومی سنتز مشتقات آریل(H 1–پریمیدین-2-ایل)متانون.. 30

3-2-1. سنتز 4-کلرو فنیل(H 1–پریمیدین-2-ایل)متانون.. 30

3-2-2. سنتز4-متوکسی فنیل (H 1 –پریمیدین-2-ایل)متانون.. 31

3-2-3. سنتز4-برومو فنیل(H 1 –پریمیدین-2-ایل)متانون.. 31

3-2-4. سنتز4-نیترو فنیل(H 1-پریمیدین-2-ایل)متانون.. 32

3-2-5. سنتز4-فلورو فنیل(H 1-پریمیدین-2-ایل)متانون.. 33

3-2-6. سنتز3-متوکسی فنیل(H 1-پریمیدین-2-ایل)متانون.. 33

3-2-7. سنتز 4-بنزو فنیل(H 1-پریمیدین-2-ایل)متانون.. 34

3-2-8. سنتز فنیل(H 1-پریمیدین-2-ایل)متانون.. 34

3-2-9. سنتز  4و3- متوکسی فنیل(H 1-پریمیدین-2-ایل)متانون.. 35

 فصل چهارم: ضمائم و پیوست ها 37

منابع و مآخذ. 45

سید امیر معزز قره باغ

مهر1392

 

تقدیم به:

پدر عزیزم

که در آغوش پر مهرش فداکاری آموختم. پدری که خالصانه با تمامی عشق پدرانه اش مرا از دریای محبتش سیراب ساخت و همچنین چشم به تاریکی دوخت تا بهار روشنی را در دستان موفق فرزندانش لمس کند.

و مادر مهربانم

که لطف وجودش صفا و تحمل بی دریغش پیوسته شیرترین خاطره زندگی من است.

قامت استوارش به زیر بار محبت خمید وجودش به من توان زیستن داد فرشته ای که با جانش روح به تنم دمید و خداوند بهشت را در قلب پر مهرش جای داد.

  برادر عزیزم رضا که در رسیدن به اهداف عالی همیشه مشوق من هست.

و کلیه کسانی که مشوق اینجانب در امر تحصیل بوده اند و نگاه کوچک مرا نگرشی کلان بخشیدند.

 

 

 

تشکر و قدر دانی :

سپاس خدای را که سپاسگذاریرا بهای نعمتها و افزایش نیکیهایش قرار داد.

به مصداق آیه شریفه (( من لم یشکرالمخلوق لم یشکر الخالق)) بر خود واجب می دانم تا از زحمات بی شائبه استاد فرزانه و دلسوز جناب آقای دکتر حمزه دیدارکه اشارات و راهنماییهای ایشان راهگشای انجام این تحقیق بوده است و همچنین از جناب آقای دکتر یونس بادآور نهندی استاد ارجمند که با ارائه نظرات ارزنده خود اینجانب را مرهون لطف خود ساخته اند صمیمانه و خالصانه سپاسگذاری نمایم.

و همچنین از استاد بزرگوار و ارزشمند جناب آقای دکتر مهدی زینالی که زحمت داوری این تحقیق را پذیرفتند کمال امتنان را دارم.

و در آخر از کلیه عزیزانی که در به ثمر رسیدن این رساله مرا یاری نموده اند در حد کمال تشکر و قدر دانی می نمایم.

سید امیر معزز قره باغ

مهر 1392

 

 

چکیده

طبق مفهوم سودمندى تصمیم ارائه کیفیت سود مورد علاقه کسانى است که از گزارش هاى مالى براى تصمیم گیرى هاى سرمایه استفاده مى کنند. و در این راستا موضوع هزینه سرمایه یکی از مهمترین ابعاد شرکت می باشد که در تحقیقات اخیر مورد تاکید قرار گرفته است. هدف این پژوهش بررسی اثر مستقیم و غیرمستقیم(باحضور متغیر میانجی عدم تقارن اطلاعاتی) کیفیت سود بر هزینه سرمایه است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی بوده و از بعد روش شناسی از نوع تحقیقات همبستگی می باشد. جامعه آماری تحقیق، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تهران  طی سال های 1386- 1390 می باشد که با روش حذف سیستماتیک، 119 شرکت در نمونه آماری این تحقیق قرار گرفته اند. در این پژوهش کیفیت سود بر اساس مدل تعدیل شده دچو و دیچو(2002)، عدم تقارن اطلاعاتی بوسیله شکاف نسبی قیمت های پیشنهادی خرید و فروش و نیز هزینه سرمایه از طریق تقسیم سود خالص به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام محاسبه می شود.

 برای آزمون فرضیه ­ها از مدل رگرسیون چند متغیره بر اساس داده های تلفیقی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین کیفیت سود و هزینه سرمایه رابطه منفی وجود دارد. ولی بین کیفیت سود و عدم تقارن اطلاعاتی رابطه ای مشاهده نگردید. از طرف دیگر  بین عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه  نیز رابطه ای مشاهده نشد. و در نهایت نقش عدم تقارن اطلاعاتی به عنوان متغیر میانجی در رابطه بین کیفیت سود و هزینه سرمایه، بر اساس نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره  مورد تایید قرار نگرفت.

واژگان کلیدی: کیفیت سود، عدم تقارن اطلاعاتی، هزینه سرمایه

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش…. 1

1-1. مقدمه. 2

1-2. بیان مساله. 2

1-3. اهمیت پژوهش…. 5

1-4. فرضیه های تحقیق.. 7

1-4-1. فرضیه  اول. 7

1-4-2. فرضیه دوم. 8

1-4-3. فرضیه سوم. 9

1-4-4. فرضیه چهارم. 9

1-5.تبیین متغیرهای تحقیق.. 10

1-6.جامعه و نمونه آماری.. 11

1-7.روش تحقیق و ابزار گرداوری داده ها 11

1-8.روش تجزیه و تحلیل داده ها 12

1-9.تعریف واژگان تخصصی.. 12

1-10.اهداف تحقیق.. 13

1-11.ساختار کلی تحقیق.. 13

1-12.خلاصه فصل.. 14

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش…. 15

2-1. مقدمه. 16

2-2. کیفیت سود. 17

2-2-1. مفهوم کیفیت سود. 17

2-2-2. اهمیت ارزیابی کیفیت سود. 19

2-2-3. معیارهای اندازه گیری کیفیت سود. 20

2-2-4.  عناصر کیفیت سود. 28

2-2-5.  مدل هاى اندازه گیرى کیفیت سود. 31

2-2-6.  پیامدهاى اقتصادى کیفیت سود. 37

2-3.  هزینه سرمایه. 38

2-3-1.  مفهوم هزینه سرمایه. 38

2-3-2.  اهمیت هزینه سرمایه. 39

2-3-3. اجزای تشکیل دهنده هزینه سرمایه. 39

2-3-4.  میانگین موزون هزینه سرمایه. 41

2-3-5.  مدلهای هزینه سرمایه. 41

2-3-6.  ساختار سرمایه. 43

2-3-7.  نظریه‌های ساختار سرمایه. 47

2-4. ارتباط کیفیت سود با هزینه سرمایه. 50

2-5.عدم تقارن اطلاعاتی.. 50

2-5-1.  مفهوم عدم تقارن اطلاعاتی و اهمیت ان. 50

2-5-2.  اهمیت اطلاعات در بازار سهام. 55

2-5-3.  عدم تقارن اطلاعاتی و کیفیت افشای اطلاعات… 56

2-5-4.  عدم تقارن اطلاعات، نقد شوندگی، و اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام. 58

2-5-5.  عوامل موثر بر عدم تقارن اطلاعاتی.. 60

2-6.  ارتباطات بین کیفیت سود، عدم تقارن اطلاعات و هزینه سرمایه. 63

2-7.  پیشینه تحقیق.. 65

2-7-1. تحقیقات خارجی.. 65

2-7-2.  تحقیقات داخلی.. 70

2-8. خلاصه فصل.. 74

فصل سوم: روش پژوهش…. 75

3-1. مقدمه. 76

3-2. روش انجام پژوهش و روش گردآوری داده‌ها 76

3-3. جامعه و نمونه آماری.. 77

3-4. روش تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها 78

3-4-1. ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده. 79

3-4-2. ضریب همبستگی.. 80

3-4-3. آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون. 80

3-4-4. تعیین صحت مدل رگرسیون و بررسی تاثیر مدل ارائه شده. 82

3-5.  بررسی نرمال یا غیر نرمال بودن داده های تحقیق.. 82

3-6.مدل های رگرسیونی داده های تلفیقی.. 82

3-6-1.انتخاب نوع مدل. 83

3-6-2.آزمون مانایی متغیرهای پژوهش…. 83

3-6-3.آزمون ناهمسانی واریانس…. 84

3-6-4.آزمون خودهمبستگی.. 84

3-7.  فرضیه های پژوهش…. 84

3-7-1. فرضیه  اول. 85

3-7-2. فرضیه  دوم. 86

3-7-3. فرضیه  سوم. 86

3-7-4. فرضیه چهارم. 87

3-8 .  مراحل بررسی وجود تاثیر میانجی.. 87

3-8. تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش…. 90

3-8-1. اندازه گیری کیفیت سود. 90

3-8-2.  اندازه گیری عدم تقارن اطلاعاتی.. 92

3-8-3. هزینه سرمایه(CofE) 92

3- 9. مدل های مورد استفاده برای آزمون فرضیه ها 93

3-10.خلاصه فصل.. 94

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده-های پژوهش…. 95

4-1. مقدمه. 96

4-2. یافته های توصیفی.. 97

4-3. همبستگی بین متغیرهای پژوهش…. 99

4-4. بررسی مانایی متغیرهای پژوهش…. 101

4-5. آزمون فرضیه های پژوهش: 101

4-5-1. انتخاب الگوی مناسب برای مدل رگرسیون: 101

4-5-2. آزمون فرضیه ها 103

4-6.خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها 111

4-7.خلاصه فصل.. 112

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش…. 114

5-1. مقدمه. 115

5-2.  تفسیر نتایج آزمون فرضیه‏ها 115

5-2-1. تفسیر نتایج آزمون فرضیه  اول : 115

5-2-2. تفسیر نتایج آزمون فرضیه  دوم : 117

5-2-3. تفسیر نتایج آزمون فرضیه  سوم: 118

5-2-4. تفسیر نتایج آزمون فرضیه چهارم: 119

5-3. نتیجه گیری کلی.. 120

5-4. پیشنهادات پژوهش…. 121

5-4-1. پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج پژوهش…. 121

5-4-2. پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی.. 122

5-5. محدودیت های انجام پژوهش…. 122

5-5-1. محدودیت های مربوط به انجام تحقیق.. 123

5-5-2. محدودیت های مربوط به تعمیم یافته ها 123

5-6. خلاصه فصل.. 124

پیوست ها 125

منابع و ماخذ. 132

الف. منابع فارسی.. 132

ب. منابع انگلیسی.. 138

Abstract a

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول (4-1) : امار توصیفی متغیرها طی دوره پژوهش…. 106

جدول (4-2) : ماتریس همبستگی اسپیرمن.. 109

جدول (4-3): آزمون مانایی متغیرهای پژوهش…. 110

 جدول (4-4) : نتایج آزمون لیمر  F 111

جدول (4-5) : نتایج آزمون هاسمن.. 112

جدول (4-6): نتایج آزمون ناهمسانی واریانس و خود همبستگی.. 113

جدول (4-7): نتایج آزمون فرضیه  اول. 115

جدول (4-8): نتایج آزمون فرضیه  دوم. 117

جدول (4-9): نتایج آزمون فرضیه  سوم. 119

جدول (4-10): نتایج آزمون فرضیه چهارم. 121

جدول (4-11): نتیجه آزمون سوبل.. 122

جدول (4-12): خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها 123

 

فصل اول     «کلیات پژوهش»

 

 

 

 

 

1-1. مقدمه

وقتی که سرمایه گذاران وجوه خود را در اختیار یک شرکت قرار می دهند، انتظار کسب بازده از سرمایه گذاری خود را دارند. سرمایه گذاران علاوه بر

 اینکه با سرمایه گذاری وجوه خود نوعی هزینه فرصت ازدست رفته را متحمل می شوند، همیشه ریسک عدم وصول اصل وجوه خود را تحمل می کنند، و انتظار کسب بازده از سوی انها به این دلیل امری منطقی است. اگر از دیدگاه شرکت سرمایه پذیر به بحث سرمایه گذاری نگاه کنیم، بازده مورد انتظار سرمایه گذاران همان هزینه سرمایه شرکت سرمایه پذیر است(عثمانی، 1381).

کیفیت سود جنبه بسیار مهمی از سود حسابداری را نشان می دهد؛ زیرا سودهای با کیفیت کم می تواند باعث اعطای نادرست اعتبار از سوی اعتبار دهندگان ، و نیز تخصیص غیر بهینه منابع به طرح هایی با بازدهی غیر واقعی و در نتیجه کاهش رشد اقتصادی شود(حقیقت و پناهی، 1390).

هر قدر کیفیت اطلاعات ارائه شده بالاتر باشد، از میزان ابهام در براورد بازده مورد انتظار کاسته شده و ریسک اطلاعات کاهش خواهد یافت(کردستانی ومجدی، 1386).

با توجه به مطالبی که عنوان شد و نیز اهمیت عدم تقارن اطلاعاتی در حسابداری ، در این پژوهش  بران شدیم تا  ارتباط میان کیفیت سود و هزینه سرمایه  را با تاکید بر عدم تقارن اطلاعاتی ، بررسی کنیم.

 

 

1-2. بیان مساله

سود از جمله برترین شاخص های اندازه گیری فعالیت های یک واحد ا قتصادی است(دچو و اسچرند، 2004).

هزینه ای که شرکت ها بابت تامین مالی از طریق بدهی بلند مدت وحقوق صاحبان سهام متحمل می شوند، هزینه سرمایه گویند. به عبارت دیگر هزینه سرمایه هر شرکت عبارت است از نرخ بازدهی که ان شرکت بایستی نسبت به سرمایه گذاری هایش بدست اورد تا بتواند انتظارات سرمایه گذارانی را که وجوه بلند مدت شرکت را فراهم کرده اند، تامین کند. به منظور بیشینه کردن ارزش شرکت، باید هزینه همه داده ها کمینه باشد، لذا هرچه هزینه سرمایه کمتر باشد شرکت دارای ارزش بالاتری خواهد بود.

سود به عنوان یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی عملکرد واحد تجاری در براورد بازده مورد انتظار دارندگان سهام عادی نقش مهمی دارد و ویژگی های کیفی سود بر هزینه سرمایه سهام عادی تاثیر دارد. بنابراین سرمایه گذاران با بهره گرفتن از اطلاعات مالی شرکت ها بازده مورد انتظار خود را براورد می کنند. در ضمن سرمایه گذاران در مقایسه با سایر شاخص های عملکرد (از قبیل سود  نقدی، جریان های نقدی و تغییرات سود) اتکای بیشتری بر روی اطلاعات مربوط به سود دارند(بیدیل و همکاران، 1995). بنابراین سود گزارش شده یکی از معیار های تعیین بازده مورد انتظار سرمایه گذاران است. از نگاه اکثر استفاده کنندگان، سود حسابداری ابزاری است برای اخذ تصمیمات منطقی(ثقفی، 1389).

سودی که در یک دوره مالی تحقق یافته ولی دریافت نشده باشد، کیفیت خوبی ندارد(حقیقت و پناهی، 1390). می توان گفت سودی با کیفیت است که به وجه نقد نزدیکتر باشد. اقلام تعهدی تفاوت بین سود حسابداری شرکت و جریان نقدی ان را نشان می دهد و معمولا به عنوان شاخص کیفیت سود مورد توجه قرار می گیرد.

کیفیت سود جنبه بسیار مهمی از سود حسابداری را نشان می دهد؛ زیرا سودهای با کیفیت کم می تواند باعث اعطای نادرست اعتبار از سوی اعتبار دهندگان ، و نیز تخصیص غیر بهینه منابع به طرح هایی با بازدهی غیر واقعی و در نتیجه کاهش رشد اقتصادی شود(حقیقت و پناهی، 1390).

هر قدر کیفیت اطلاعات ارائه شده بالاتر باشد، از میزان ابهام در براورد بازده مورد انتظار کاسته شده و ریسک اطلاعات کاهش خواهد یافت(کردستانی ومجدی، 1386).

کیفیت اطلاعات حسابداری می تواند از عدم تقارن اطلاعاتی کاسته و دارای  پیامدهای اقتصادی برای شرکت باشد. (فخاری و تقوی، 1388).

عدم تقارن اطلاعانی به وضعیتی اطلاق می شود که در ان یکی از دو طرف مبادله، اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل، در اختیار داشته باشد. این امر به علل مختلف از جمله وجود معاملات و اطلاعات محرمانه، بوقوع می پیوندد. ویلیام اسکات عدم تقارن اطلاعاتی را مزیت اطلاعاتی برخی از طرف های معامله نسبت به دیگران در یک داد و ستد بازرگانی تعریف می کند(خدامی پور و قدیری، 1389).

شاید بتوان ازدیدگاه فرضیه بازار کارا، دلیل وجود حسابداری را عدم تقارن اطلاعاتی بیان کرد که در ان یکی از طرفین مبادله، اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل در اختیار دارد. این امر به علت وجود معاملات و اطلاعات درونی به وجود می اید و تلاش مدیران برای استفاده از اقلام تعهدی برای بهبود سود، عدم تقارن اطلاعاتی را که موجب ایجاد ریسک اطلاعاتی شده، کاهش می دهد .( رحمانی و فلاح نژاد، 1389 )

ایزلی و اوهارا (2003) معتقدند که شرکت ها می توانند با بهره گرفتن از مقدار، دقت و در کل کیفیت اطلاعات ارائه شده به سرمایه گذاران عدم تقارن اطلاعاتی موجود را تحت تاثیر قرار دهند .

شاید بتوان ازدیدگاه فرضیه بازار کارا، دلیل وجود حسابداری را عدم تقارن اطلاعاتی بیان کرد که در ان یکی از طرفین مبادله، اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل در اختیار دارد. این امر به علت وجود معاملات و اطلاعات درونی به وجود می اید(قائمی و وطن پرست، 1384)

باتاچاریا و دیگران(2008) معتقدند که کیفیت بالاتر سود حسابداری، از عدم تقارن اطلاعاتی کاسته و هزینه مربوط به گزینش نامناسب را حول اعلام سود کاهش می دهد.

در راستای تاثیر کیفیت گزارشگری بر ابعاد مختلف شرکت، موضوع هزینه سرمایه یکی از مهمترین ابعاد شرکت می باشد که در تحقیقات اخیر مورد تاکید قرار گرفته است. کیفیت گزارشگری مالی از این جهت با هزینه سرمایه مرتبط است که بر عدم تقارن اطلاعاتی موثر است، به گونه ای که با کاهش آن می تواند نقشی مهم در کاهش هزینه سرمایه و هزینه بدهی ایفا نماید(فرانسیس و دیگران، 2005).

در این پژوهش نیز به بررسی رابطه بین کیفیت سود، عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازیم در واقع هدف یافتن پاسخی به این سوال است که “چه رابطه ای بین  کیفیت سود، عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران  وجود دارد؟” که در ان کیفیت سود به عنوان متغیر مستقل و هزینه سرمایه شرکت به عنوان متغیر وابسته و عدم تقارن اطلاعاتی به عنوان متغیر میانجی در نظر گرفته می شود، تا گامی در جهت براوردن نیازها  و تسهیل در تصمیم گیری سرمایه گذاران و استفاده کنندگان از اطلاعات مالی برداشته شود.

1-3. اهمیت پژوهش

امروزه نقش بنیادین اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی، ارائه مبنایی برای تخصیص سرمایه است از اینرو پیامدها وعوامل مؤثر بر کیفیت اطلاعات حسابداری همواره مورد علاقه سرمایه گذاران، مدیران، قانون گذاران و تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری می باشد. یکی از پیامدهای اساسی مرتبط با کیفیت اطلاعات، عدم تقارن اطلاعاتی  است که به برتری اطلاعاتی یکی از طرفین معامله بر دیگری اشاره دارد. وجود عدم تقارن اطلاعاتی در بازار، پیامدهای جمعی و فردی نامطلوبی نظیر مشارکت حداقلی سرمایه گذاران، هزینه های معاملاتی بالا، بازارهای رقیق و کاهش سود ناشی از معاملات را به همراه خواهد داشت، با توجه به اهمیت مفهوم عدم تقارن اطلاعاتی، اکنون پذیرفته شده است که بدون ورود عدم تقارن اطلاعاتی در مدل ها ، تحلیل های اقتصادى، ناقص می باشد.

. در سال های اخیر تلاش قابل توجهی در زمینه مطالعه عدم تقارن اطلاعاتی در بازارهای مالی با هدف توضیح ناکامی این بازارها در دستیابی به سطوح مطلوب سرمایه گذاری صورت گرفته است. هر یک از این مطالعات از معیارهای مختلفی برای سنجش عدم تقارن اطلاعاتی استفاده نموده اند(کاشانی پور و مومنی ، 1390).

سود یکی از با اهمیت ترین اقلام صورتهای مالی است که در شرکتها به عنوان یکی از معیارهای تصمیم گیری برای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه اقتصادی محسو ب می شود. هدف از گزارش سود تامین و ارائه اطلاعات مفید برای اندازه گیری کارایی مدیریت، پیش بینی آینده واحد انتفاعی و توزیع آتی سود سهام، مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات و … برای ذینفعان می باشد.

در تعیین ارزش شرکت علاوه بر کمیت سود، به کیفیت آن (زمینه بالقوه رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی) نیز باید توجه کرد(احمدپور و قهرمانی، 1388).

هیات استانداردهای حسابداری مالی(FASB) و هیات استانداردهای حسابداری بین المللی (IASB) بیان می دارند که هدف کلیدی صورت های مالی بهبود تصمیم گیری سرمایه گذاران، قرض دهندگان، و دیگر تامین کنندگان سرمایه می باشد. سودی که تا حد زیادی تغییر در شرایط اقتصادی شرکت را منعکس کند بگونه ای که برای سرمایه گذاران قابل فهمتر باشد، سودی است که شفافیت بالایی دارد و بهتر می تواند این هدف را براورده سازد(بارث و همکاران، 2011).

یکی از مواردی که مدیران مالی در تصمیمات مربوط به پذیرش یا رد طرح های سرمایه گذاری با آن سروکار دارند، هزینه سرمایه یا حداقل نرخ بازده مورد انتظار است. این نرخ مرزی برای پذیرش یا رد طرح سرمایه گذاری است و از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا اگر به غلط محاسبه شود، تصمیم نادرستی اتخاذ شده و منابع مالی اتلاف می شود. این اتفاق برای مدیریت شرکت و تامین کنندگان سرمایه گران تمام می شود. هزینه سرمایه استفاده شده در تجزیه و تحلیل جریان نقد، به صورت میانگین موزون هزینه پس از مالیات منابع مالی مختلف شرکت (از قبیل بدهی ها و حقوق صاحبان سهام) محاسبه می شود( ابراهیمی ، 1391).

با افشای اطلاعات خصوصی و بهبود کیفیت افشا، شرکتها می توانند عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه مبادله اوراق بهادار و بدین ترتیب هزینه سرمایه را کاهش دهند(ستایش ودیگران ،1390).

در سا لهای اخیر تلاش قابل توجهی در زمینه مطالعه عدم تقارن اطلاعاتی در بازارهای مالی با هدف توضیح ناکامی این بازارها در دستیابی به سطوح مطلوب سرمایه گذاری صورت گرفنه است( کاشانی پور و مومنی ، 1390).

با توجه به اهمیتی که برای هر سه متغیر پژوهش  بر شمردیم،  و اینکه هر یک به نحوی در ارتباط با دیگری  تصمیم گیری استفاده کنندگان اطلاعات مالی را تحت تاثیر قرار می دهند لذا لزوم بررسی روابط میان انها و ابعاد مختلف مساله بیش از پیش نمایان می شود.

1-4. فرضیه های تحقیق

همچنان که در بیان مساله مطرح شد سوال اصلی این تحقیق این است که چه رابطه ای بین کیفیت سود و هزینه سرمایه با تاکید بر عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد. بر این اساس و طبق مدل مفهومی زیر ، یک فرضیه چهارم و سه فرضیه  شکل می گیرد.

 

1-4-1. فرضیه  اول

  کیفیت سود بر هزینه سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر منفی دارد.

در سالهای اخیر بحث های روزافزون درباره تاثیر کیفیت اطلاعات حسابداری بر هزینه سرمایه یا بازده مورد انتظار سهام در گرفته است( فرانسیس و همکاران، 2004و 2005).

این تصور که سود به عنوان اصلی ترین منبع اطلاعات مختص شرکت است، توسط تحقیقات تجربی مختلف مورد پشتیبانی قرار گرفته است. این تحقیقات نشان داده است که سرمایه گذاران به سود، بیشتر از هر معیار دیگری از جمله سود تقسیمی و جریان های نقدی تکیه می کنند. از سوی دیگر هزینه سرمایه یکی از مفاهیم اساسی در حوزه ادبیات مالی است و در تصمیمات تامین مالی و سرمایه گذاری نقش اساسی بازی می کند( نیکو مرام و امینی، 1390).  هدف شرکت نیز به حداقل رساندن هزینه سرمایه می باشد.

                                                                                        

1-4-2. فرضیه دوم