اهداف فرعی تحقیق:

 

• شناسایی ابعاد و مولفه‌های خلاقیت
• دستیابی به اصول برنامه سازی خلاق در رادیو
• دستیابی به متغیرهای فردی و سازمانی موثر بر برنامه‌سازی خلاق

 

4-1- سؤال اصلی تحقیق

نظر تهیه کنندگان رادیو درباره ویژگی‌ها و مؤلفه‌های برنامه سازی خلاق چیست؟

 

 

سؤال های فرعی تحقیق:

1- مهمترین متغیرهای سطح فردی مؤثر در برنامه‌سازی خلاق کدامند؟

2- مهمترین متغیرهای سطح سازمانی مؤثر در برنامه سازی خلاق کدامند؟

 

5-1- فرضیه‌های تحقیق

در حال حاضر به دلیل اکتشافی بودن پژوهش، فقط به سؤالات پاسخ داده می‌شود و فرضیه‌ها در پایان تحقیق استخراج می­ شود.

 

6-1- تعریف مفاهیم

تعریف نظری:

    خلاقیت : هارمون خلاقیت را فرایندی می‌داند که بوسیله آن چیزی مثل فکر، ایده یا یک شی جدید تولید شود (کینگ واندرسون، 1386،ص17). “خلاقیت شیوه‌ای‌ از تفکراست که ایده‌های جدید را بوجود می‌آورد.

 لوتانز استاد رفتار سازمانی، خلاقیت را به وجود آوردن تلفیقی از اندیشه‌ها و رهیافتهای جدید افراد‌، می‌داند. پالیا خلاقیت را توانایی دیدن چیزها به صورت غیر‌معمولی و دیدن مشکلاتی که هیچ کس دیگر آنها را نمی‌بیند و سپس ارائه رهیافتهای جدید و اثر‌بخش می‌باشد.

    برنامه سازی : به فرایند ساخت برنامه های رادیویی در ساختار های متفاوت مانند : ساده ، ترکیبی ساده، ترکیبی نمایشی ،نمایش ، مسابقه ، میز گرد اطلاق می شود(برخوردار،1381ص45).

   رادیو : در کنار مجموعه گسترده رسانه ها تلویزیون، سینما ،صنعت چاپ، خبرگزاری ها، شبکه های اینترنتی و ماهواره‌ای رادیو یکی از اصلی‌ترین وسایل ارتباط جمعی است. ما نمی‌توانیم پیام های آن را ببینیم. این پیام‌ها تنها شامل صدا و سکوتند و از همین واقعیت منحصر به فرد رادیو است که دیگر کیفیت‌های متمایز آن – از جمله ماهیت زبان آن طنزهایش و راه هایی که مخاطبانشان از آن استفاده می کنند –  حاصل می شود. برای دست یابی به دیدی شفاف تر نسبت به رادیو و ویژگی‌های آن ، می توان آن را با وسایل دیگر برقراری ارتباط مقایسه کرد(کرایسل،1381،ص1).

 

 

 

 

 

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. یک

 

فصل اول: کلیات پژوهش

1 -1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

2 -1 بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

3 -1 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق …………………………………………………………………………………………………………. 8

4 -1 اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

    1 -4 -1 هدف کلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….. 10

    1 -4 -1 اهداف اختصاصی پژوهش …………………………………………………………………………………………………….. 10

5 -1 سؤالات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

6 -1 متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………… 11

7-1 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها ……………………………………………………………………………………………………. 11

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

1 -2 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 16

2 -2 راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی (DSM) ……………………………………………………………………… 16

3 -2 تعریف اضطراب ……………………………………………………………………………………………………………………………… 17

4 -2 DSM-5 و اختلال­های طبقه­ی اضطرابی ……………………………………………………………………………………………. 18

    1 -4 -2 اختلال فوبی خاص (SPH) …………………………………………………………………………………………………… 22

       1 -1 -4 -2 ملاک­های تشخیصی اختلال فوبی خاص بر اساس DSM- 5 ……………………………………………. 24

       2 -1 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 24

       3 -1 -4 -2 سبب­شناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 25

    2 -4 -2 اختلال وحشتزدگی (PD) ……………………………………………………………………………………………………… 26

       1 -2 -4 -2 ملاک­های تشخیصی اختلال وحشتزدگی بر اساس DSM- 5 ………………………………………….. 29

       2 -2 -4 -2 شیوع …………………………………………………………………………………………………………………………. 30

       3 -2 -4 -2 سبب­شناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 30

    3 -4 -2 اختلال اضطراب فراگیر (GAD) ……………………………………………………………………………………………. 32

       1 -3 -4 -2 ملاک­های تشخیصی اختلال اضطراب فراگیر بر اساس DSM- 5 …………………………………….. 34

       2 -3 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

       3 -3 -4 -2 سبب­شناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 35

    4 -4 -2 اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) …………………………………………………………………………………………. 36

       1 -4 -4 -2 ملاک­های تشخیصی اختلال اضطراب اجتماعی بر اساس DSM- 5 …………………………………… 39

       2 -4 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

       3 -4 -4 -2 سبب­شناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 40

    5 -4 -2 اختلال آگورافوبیا (APH) ……………………………………………………………………………………………………… 42

       1 -5 -4 -2 ملاک­های تشخیصی اختلال آگورافوبیا بر اساس DSM- 5 ……………………………………………… 45

       2 -5 -4 -2 شیوع ………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

       3 -5 -4 -2 سبب­شناسی ………………………………………………………………………………………………………………… 46

5 -2 شخصیت و دیدگاه ­های عمده­ی آن …………………………………………………………………………………………………… 47

    1 -5 -2 دیدگاه روانکاوی ………………………………………………………………………………………………………………….. 48

    2 -5 -2 دیدگاه پدیدار شناختی……………………………………………………………………………………………………………. 49

    3 -5 -2 دیدگاه رفتارگرایی ………………………………………………………………………………………………………………… 49

    4 -5 -2 دیدگاه های تیپ شناختی شخصیت………………………………………………………………………………………….. 50

    5 -5 -2 دیدگاه پردازش اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………….. 50

    6 -5 -2 دیدگاه صفات ………………­…………………………………………………………………………………………………….. 50

6 -2 سرشت و منش ……………………………………………………………………………………………………………………………… 51

7 -2 نظریه­ های زیست­شناختی شخصیت ………………………………………………………………………………………………….. 52

    1 -7 -2 نظریه­ی سه عاملی آیزنک ……………………………………………………………………………………………………… 52

    2 -7 -2 نظریه­ی حساسیت به تقویت گری ………………………………………………………………………………………….. 54

    3 -7 -2 نظریه­ی روانی- زیستی کلونینجر ……………………………………………………………………………………………. 56

    4 -7 -2 مدل سه­بخشی کلارک و واتسون ……………………………………………………………………………………………. 61

    5 -7 -2 نظریه­ی پنج عاملی شخصیت مک کری و کاستا ……………………………………………………………………….. 63

8 -2 مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) …………………………………………………………………………….. 66

    1 -8 -2 اصول مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی …………………………………………………………………………… 70

    2 -8 -2 تطابقات بین ابعاد نظریه­ های زیستی پیشین با ابعاد مدل AFECT ……………………………………………… 75

9 -2 شخصیت و آسیب­شناسی روانی ……………………………………………………………………………………………………….. 76

10 -2 پیشینه­ی پژوهشی …………………………………………………………………………………………………………………………. 77

    1 -10 -2 اختلال­های اضطرابی و نظریه­ی آیزنک ………………………………………………………………………………….. 77

    2 -10 -2 اختلال­های اضطرابی و نظریه­ی سیستم­های مغزی- رفتاری گری ……………………………………………… 78

    3 -10 -2 اختلال­های اضطرابی و نظریه­ی روانی- زیستی کلونینجر …………………………………………………………. 79

    4 -10 -2 اختلال­های اضطرابی و مدل سه بخشی کلارک و واتسون………………………………………………………….. 83

    5 -10 -2 اختلال­های اضطرابی و نظریه­ی پنج عاملی ……………………………………………………………………………… 84

11 -2 اختلال­های اضطرابی و مدل AFECT ……………………………………………………………………………………………… 86

 

فصل سوم: روش پژوهش

1 -3 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 88

2 -3 نوع پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………… 88

3 -3 جامعه­، نمونه و روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………… 88

4 -3 ابزارهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………. 89

    1 -4 -3 مقیاس ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECTS) ……………………………………………………………… 90

    2 -4 -3 جدول زمینه­یابی ترس- نسخه­ی سوم (FFS-III) ……………………………………………………………………. 91

    3 -4 -3 پرسشنامه تجدیدنظر شده حساسیت اضطرابی (ASI-R) …………………………………………………………… 91

    4 -4 -3 پرسشنامه­ نگرانی ایالت پنسیلوانیا (PSWQ) ………………………………………………………………………… 92

5 -3 روش جمع­آوری داده ­ها ……………………………………………………………………………………………………………………. 93

6 -3 روش تجزیه و تحلیل داده ­ها …………………………………………………………………………………………………………….. 93

 

فصل چهارم: یافته­ های پژوهش

1 -4 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

2 -4 سؤالات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………… 96

4 -4 یافته­ های جانبی ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 138

5 -4 نتیجه ­گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 140

فصل پنجم: بحث و نتیجه ­گیری

1 -5 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 142

2 -5 بحث و نتیجه ­گیری ………………………………………………………………………………………………………………………… 142

3 -5 نتیجه گیری کلی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………… 158

4 -5 محدودیت­های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….. 159

4 -5 پیشنهادهای پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………………………… 159

فهرست منابع

الف) منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 162

ب) منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 164

ضمائم

پیوست شماره1: مقیاس مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECTS)…………………………………………………… 174

پیوست شماره2: جدول زمینه­یابی ترس- نسخه­ی سوم (FFS-III)………………………………………………………………… 177

پیوست شماره 3: پرسشنامه تجدیدنظر شده حساسیت اضطرابی (ASI-R)……………………………………………………… 180

پیوست شماره 4: پرسشنامه­ نگرانی ایالت پنسیلوانیا (PSWQ)……………………………………………………………………. 181

چکیده انگلیسی

فهرست جداول

جدول 1 -3. توزیع فراوانی شرکت­کنندگان در پژوهش ………………………………………………………………………………… 89

جدول 1 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل 4 گانه ………………………………… 97

جدول 2 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل 5 گانه ………………………………… 98

جدول 3 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل 6 گانه ………………………………… 98

جدول 4 -4. گویه ­ها و بارهای عاملی تشکیل دهنده پرسشنامه AFECT در الگوی 4 عاملی بعد از چرخش ……… 99

جدول 5 -4. گویه ­ها و بارهای عاملی تشکیل دهنده پرسشنامه AFECT در الگوی 5 عاملی بعد از چرخش ……. 101

جدول 6 -4. گویه ­ها و بارهای عاملی تشکیل دهنده پرسشنامه AFECT در الگوی 6 عاملی بعد از چرخش ……. 103

جدول 7 -4. مقایسه شاخص ­های برازندگی مدل­های 4، 5 و 6 عاملی …………………………………………………………… 105

جدول 8 -4. آماره­های توصیفی و آلفای کرونباخ عامل­های راه­حل 6 عاملی …………………………………………………… 106

جدول 9 -4. نتایج آزمون – بازآزمون ………………………………………………………………………………………………………… 107

جدول 10 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل هیجان مقابله ……………………. 107

جدول 11 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عوامل هیجان اراده ……………………… 108

جدول 12 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان خشم ………………………. 108

جدول 13 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان حساسیت ………………… 108

جدول 14 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان کنترل ………………………..108

جدول 15 -4. مقادیر ارزش ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تراکمی عامل هیجان ترس ……………………….. 108

جدول 16 -4. شاخص ­های برازندگی عامل­های مستخرج از تحلیل عاملی مرتبه­ی دوم ………………………………….. 109

جدول 17 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم SPH ………………………………….. 110

جدول 18 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم SPH ……………………………………. 111

جدول 19 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT  در ارتباط با علائمSPH  ………………………  112

جدول 20 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT  در ارتباط با علائم SPH ………………………… 113

جدول 21 -4. شاخص ­های نیکویی برازش ……………………………………………………………………………………………….. 114

جدول 22 -4. شاخص ­های شاخص ­های نیکویی برازش ………………………………………………………………………………… 115

جدول 23 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم PD ……………………………………… 116

جدول 24 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم  PD……………………………………….. 117

جدول 25 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT  در ارتباط با علائم  PD…………………………. 118

جدول 26 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT  در ارتباط با علائم  PD………………………….. 119

جدول 27 -4. شاخص ­های نیکویی برازش…………………………………………………………………………………………………….. 120

جدول 28 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم GAD ……………………………………. 121

جدول 29 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم  GAD……………………………………. 122

جدول 30 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT  در ارتباط با علائم  GAD……………………… 123

جدول 31 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT  در ارتباط با علائم  GAD………………………. 124

جدول 32 -4. شاخص ­های نیکویی برازش…………………………………………………………………………………………………….. 125

جدول 33 -4. شاخص ­های نیکویی برازش……………………………………………………………………………………………………….. 126

جدول 34 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم SAD ……………………………………… 127

جدول 35 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم  SAD……………………………………… 128

جدول 36 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT  در ارتباط با علائم SAD …………………………… 129

جدول 37 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT  در ارتباط با علائم SAD ……………………………. 130

جدول 38 -4. شاخص ­های نیکویی برازش……………………………………………………………………………………………………… 131

جدول 39 -4. شاخص ­های نیکویی برازش …………………………………………………………………………………………………….. 132

جدول 40 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت هیجانی مدل AFECT با علائم APH……………………………………… 133

جدول 41 -4. ماتریس همبستگی ابعاد سرشت عاطفی مدل AFECT با علائم  APH……………………………………. 134

جدول 42 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت هیجانی مدلAFECT  در ارتباط با علائم APH …………………………. 135

جدول 43 -4. تحلیل رگرسیون ابعاد سرشت عاطفی مدلAFECT  در ارتباط با علائم  APH………………………….. 136

جدول 44 -4. شاخص ­های نیکویی برازش …………………………………………………………………………………………………… 137

جدول 45 -4. آماره­های توصیفی متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………….. 138

جدول 46 -4. آزمون­ t مستقل بین میانگین نمرات دختران و پسران در متغیرهای پیش­بین و ملاک …………………….. 139

 

فهرست اشکال

شکل 1. تحلیل عاملی تأییدی مربوط به تحلیل عاملی مرتبه­ی دوم …………………………………………………………………… 109

شکل 2. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی مدل AFECT در ارتباط با علائم SPH ……………………………………… 114

شکل 3. مدل معادلات ساختاری ابعاد عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم  SPH………………………………………. 115

شکل 4. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی و عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم  PD………………………….. 120

شکل 5. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی مدل AFECT در ارتباط با علائم GAD ……………………………………. 125

شکل 6. مدل معادلات ساختاری ابعاد عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم GAD …………………………………….. 126

شکل 7. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی مدل AFECT در ارتباط با علائم SAD ……………………………………. 131

شکل 8. مدل معادلات ساختاری ابعاد عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم SAD …………………………………….. 132

شکل 9. مدل معادلات ساختاری ابعاد هیجانی و عاطفی مدل AFECT در ارتباط با علائم  APH………………………. 137

 

 

چکیده

گسترش روزافزون پژوهش­های بین رشته­ای در قلمرو علوم زیستی و روانی، ضرورت پرداختن به نظریه­ هایی با مبانی زیستی را دو چندان می­ کند. اخیراً مدلی بر مبنای بنیادهای سرشتی شخصیت تحت عنوان مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) با قدرت تبیین بسیاری از اختلال­های روانی مطرح شده است. این مدل، مدلی منسجم بوده و دربرگیرنده­ی مفاهیم سرشت عاطفی و هیجانی می­باشد. در این مدل، سرشت هیجانی در 6 بعد اراده، خشم، بازداری، حساسیت، مقابله و کنترل بیان گردیده است که هر یک از این ابعاد به دو بخش تقسیم شده و در نهایت 12 بعد عاطفی را شکل می­ دهند که عبارتند از: افسردگی، اضطراب، بی ­تفاوتی، وسواس، ادواری­خویی، ملالت، تحریک­پذیری، اراده، بازداری­زدایی، هیجان­زدگی و سرخوشی. با توجه به جامعیت این مدل و فقدان پژوهش در این زمینه در ایران، مطالعه­ حاضر با هدف بررسی روایی و پایایی مقیاس AFECT و ارزیابی توان این مدل در پیش ­بینی علائم اختلال­های فوبی خاص، وحشتزدگی، اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا انجام گرفت.

جامعه­ آماری پژوهش حاضر کلیه­ دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بودند که از جامعه­ فوق، نمونه ­ای شامل 400 نفر به صورت نمونه گیری خوشه­ای طبقه­ای از بین کلیه­ دانشکده ­های دانشگاه مذکور انتخاب شدند. داده ­های مطالعه­ حاضر با بهره گرفتن از مقیاس AFECTS، پرسشنامه جدول زمینه یابی ترس، مقیاس تجدید نظر شده­ی حساسیت اضطرابی و پرسشنامه­ نگرانی ایالت پن گردآوری شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ­ها از روش­های آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. نتایج حاصل از بررسی ساختار عاملی مقیاس AFECT نشان داد که این مقیاس از قابلیت خوبی برای شناسایی ابعاد هیجانی و عاطفی شخصیت در دانشجویان برخوردار می­باشد و یافته­ ها نشانگر قابل قبول بودن مؤلفه­ های روان­سنجی آن بودند. نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی نشان داد که بین ابعاد هیجانی و عاطفی مدل AFECT و اختلال­های مذکور رابطه­ معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده از آزمون رگرسیون چند­متغیره حاکی از آن بود که ابعاد هیجانی حساسیت و ترس و ابعاد عاطفی اضطراب و هیجان­زدگی توانستند تا علائم اختلال فوبی خاص را به صورت معنادار پیش ­بینی کنند. در اختلال وحشتزدگی، ابعاد هیجانی اراده و حساسیت و ابعاد عاطفی اضطراب، بی ­تفاوتی، تغییر­پذیری و بازداری­زدایی قادر به پیش بینی علائم این اختلال بودند. سرشت اراده، خشم و حساسیت در بعد هیجانی و سرشت اضطراب، سرحالی و هیجان­زدگی در بعد عاطفی توانستند علائم اختلال اضطراب فراگیر را پیش ­بینی کنند. در اختلال اضطراب اجتماعی نیز اراده، حساسیت و ترس در بعد هیجانی و در بعد عاطفی اضطراب و هیجان­زدگی توانستند علائم اختلال مذکور را پیش ­بینی نمایند. در اختلال آگورافوبیا هیچ یک از ابعاد هیجانی توان پیش بینی علائم این اختلال را نداشتند و در بعد عاطفی سرشت اضطراب و تغییرپذیری توانستند علائم اختلال آگورافوبیا را پیش ­بینی کنند. همچنین مدل معادلات ساختاری در مورد هر اختلال، علاوه بر ابعاد به دست آمده در رگرسیون ابعاد دیگری را نیز نشان داد. این یافته­ ها می­توانند در هر دو زمینه پژوهشی و بالینی مورد استفاده قرار گیرند.

واژگان کلیدی: مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی، اختلال فوبی خاص، وحشتزدگی، اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی، آگورافوبیا

 

 

کلیات   پژوهش

فصل اول

  

 

 

 

 

1-1 مقدمه

براساس تفسیر آلپورت (١٩۶١؛ به نقل از نعمت طاوسی، 1391) شخصیت [1]یک سازمان پویا از نظام­های روانشناختی و جسمانی درون فرد است که در زیربنای الگوهای اعمال، افکار و احساس­های فرد قرار دارد. شخصیت را پدید آمده از دو بخش «سرشت[2]» و «منش[3]» می­دانند. سرشت به پاسخ­های خودکار در برابر محرک­های هیجانی اشاره دارد که نسبتاً ارثی بوده و در طول زندگی شخص پایدار می­باشد. منش نیز به تفاوت­های فردی در

 روابط بین فردی رشدیافته در تعاملات بین سرشت، محیط خانوادگی و تجارب شخصی اشاره دارد (گویس[4]، آکیسکال[5]، آکیسکال و فیگویرا[6]، 2012).

      کلونینجر (1986) سرشت و منش را به شرح زیر تعریف می­ کند: سرشت نشان­دهنده پاسخ­های خودکار در پردازش اطلاعات و یادگیری است، که فرض شده ارثی بوده، در حالی که منش نشان­دهنده رشد شخصیت در زمینه یادگیری بینش و تجارب محیطی است (گیونگیوسین[7]، 2005). کلونینجر استدلال می­ کند که رشد سرشت مقدم بر رشد منش است. وی تأکید می­ کند که حیطه­های سرشت و منش اگرچه مجزا می­باشند اما بخشی از یک فرایند تکرار شونده اپی ژنتیک هستند که به موجب آن در تعامل با یکدیگر، موجب ایجاد انگیزه در رفتار می­شوند (گلسپی[8]، کلونینجر[9]، هس[10] و مارتین[11]، 2003). ابعاد سرشت نشان دهنده مؤلفه­ های زیستی شخصیت هستند که ارثی می­باشند. سرشت به وسیله­ تفاوت های فردی در روابط بین فردی و ارتباطات اشیاء از منش متمایز می­ شود. ابعاد منشی نیز، به وسیله­ حوادث زندگی، فرهنگ  و یادگیری اجتماعی شکل می­گیرند (آیزسی، گالتکین، ساگلام، کوک، زینکر و آتماکا[12]، 2014).

اخیراً مدلی بر مبنای بنیادهای سرشتی شخصیت توسط لارا، بیسول، برانستاین، ریپولد، کاروالهو و اوتونی[13] (2012 الف) تحت عنوان مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT)[14] مطرح شده است. این مدل، الگویی منسجم بوده و دربرگیرنده­ی مفاهیم سرشت عاطفی و هیجانی می­باشد. در این مدل، سرشت هیجانی در 6 بعد بیان گردیده است: اراده[15]، خشم[16]، بازداری[17]، حساسیت[18]، مقابله[19] و کنترل[20]، که هر یک از این ابعاد به دو بخش تقسیم شده و در نهایت 12 بعد عاطفی را شکل می­ دهند که عبارتند از افسردگی[21]، اضطراب[22]، بی ­تفاوتی[23]، وسواس[24]، ادواری­خویی[25]، ملالت[26]، سرحالی[27]، تحریک­پذیری[28]، اراده[29]، بازداری­زدایی[30]، هیجان­زدگی[31] و سرخوشی[32] (لارا و همکاران، 2012 الف، فوسکالدو[33]، بیسول و لارا، 2013).

      مدل AFECT مبتنی بر این فرض است که سرشت یک عنصر کلیدی برای فهم سلامت و آسیب­شناسی روانی است. به عبارتی ویژگی­های سرشتی می­توانند به عنوان عوامل محافظت­کننده و خطرساز برای رشد اختلال­های روانی در نظر گرفته شوند (لارا و همکاران، 2012 الف).  مدل مذکور را می­توان برای تبیین بسیاری از اختلالات روانی از جمله اختلال­های طبقه اضطرابی به کار برد.

     طبق متن ویرایش پنجم کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM- 5)[34] اختلال­های اضطرابی شامل موارد زیر می­باشند: 1- اختلال اضطراب جدایی[35] 2- لالی انتخابی[36] 3- فوبی خاص[37] 4- اختلال اضطراب اجتماعی[38] 5- اختلال وحشتزدگی[39] 6- حمله وحشتزدگی (تصریح کننده)[40] 7- آگورافوبیا[41] 8- اختلال اضطرابی فراگیر[42] 10- اختلال اضطراب ناشی از مواد یا دارو[43] 11- اختلال اضطرابی به دلیل دیگر وضعیت­های پزشکی[44] 12- دیگر اختلال­های اضطرابی مشخص[45] 13- اختلال­های اضطرابی نامشخص[46] (انجمن روانپزشکی آمریکا[47]، 2013). در این پژوهش به بررسی علائم اختلال­های طبقه اضطرابی و ارتباط آن­ها با مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی پرداخته خواهد شد.

 

    2-1 بیان مسأله

شخصیت به عنوان سیستم پویای درونی، روانی- زیستی و به عنوان یک مجموعه تطابقی متشکل از سرشت و منش تعریف می­ شود که به شخص فردیت می­بخشد و موجبات سازگاری وی را با موقعیت­های درونی و بیرونی فراهم می­ کند (کلونینجر، شوراکیک[48] و پرزیبک[49]، 1993). سرشت اساس ژنتیکی و ذاتی داشته و از بدو تولد و یا حتی قبل از آن وجود دارد (واتسون، گامز و سیمس[50]، 2005). ملاحظات تاریخی بر روی مدل­های مبتنی بر سرشت نشان می­ دهند که بررسی­های اولیه بر روی ابعاد سرشتی شخصیت با نظریه­ی اخلاط چهارگانه بقراط آغاز شد و مطالعات در این زمینه توسط نظریه­پردازانی چون آیزنک، گری، کلونینجر، واتسون، مک کری و کاستا و … ادامه پیدا کرد. آیزنک (1967؛ به نقل از تاتالوویچ ورکاپیک، 2012)، شخصیت را به عنوان سه صفت سرشتی با مبنای زیستی در نظر گرفت. این سه صفت شامل ثبات- بی­ثباتی (روان­رنجوری[51])، درون­گرایی- برون­گرایی[52] و روانپریشی[53] است.

     به دنبال نظریه سه عاملی آیزنک، جفری گری (1982) با الهام از نظریه آیزنک، تئوری عصب روانشناختی شخصیت خود را تحت عنوان «نظریه حساسیت به تقویت» (RST)[54] مطرح کرد که یک نظریه زیست محور بوده و همانند نظریه آیزنک جهت تبیین تفاوت­های فردی به نقش عوامل زیستی/ عصبی اشاره می­ کند (متیوس و گلیلند[55]، 1999؛ آتشکار، فتحی­آشتیانی و آزاد فلاح، 1387). الگویی زیستی که گری از شخصیت ارائه کرد شامل سه سیستم مغزی- رفتاری است و فعالیت هر یک از آنها به فراخوانی واکنش­های هیجانی متفاوت نظیر ترس و اضطراب می­انجامد (فهیمی، علی مهدی، بخشی­پور و محمود علیلو، 1390). این سه سیستم عبارتند از: 1- سیستم بازداری رفتاری (BIS)[56]، 2- سیستم جنگ/گریز (FFS)[57]، 3- سیستم فعال ساز رفتاری (BAS)[58]. با توجه به نظریه گری (1982)، پایه­ های زیستی تکانشگری در سیستم فعال­سازی رفتاری و اساس اضطراب در سیستم بازداری رفتاری قرار دارد (جکسون[59]، لوین[60]، فارنهام[61]، 2003).

      از دیگر کسانی که نظریه آیزنک را مبنایی برای نظریه خود قرار دادند، مک کری و کاستا بودند. به نحوی که نظریه آن­ها یکی از کارآمدترین و جامع­ترین نظریه­ های مطرح شده در باب شخصیت است. آنها مفاهیم نظریه سه عاملی آیزنک را گسترش دادند و مدل 5 عاملی شخصیت که شامل روان­رنجورخویی، برون­گرایی، گشودگی به تجربه[62]، باوجدان بودن[63] و توافق[64] است را به وجود آوردند (باگبی[65]، کاستا، مک­کری و همکاران، 1999).

در ادامه واتسون و کلارک[66] (1991) مدل سه بخشی هیجان را مطرح کردند که متشکل از عاطفه مثبت[67]، عاطفه منفی[68] و برانگیختگی فیزیولوژیکی[69] می­باشد. عاطفه مثبت پایین (نداشتن احساس لذت، بی­علاقگی، بی­میلی و …) به عنوان علامت اختصاصی برای اختلال­های افسردگی و عاطفه منفی نیز به صورت علامت غیراختصاصی در اختلال­های اضطرابی و افسردگی در نظر گرفته می­شوند. سومین بخش این نظریه، عامل برانگیختگی فیزیولوژیکی، شاخص اختصاصی اضطراب می­باشد (بخشی­پور رودسری، دژکام، مهریار و بیرشک، 1383).

     نظریه ­پرداز سرشتی دیگر کلونینجر (1986) است که مدل او، جنبه­ های ژنوتایپی شخصیت را بررسی می­ کند. در نظریه وی شخصیت متشکل از دو سازه­ی بنیادی سرشت و منش در نظر گرفته شده است که شامل 4 بعد سرشتی و 3 بعد منشی است. بخش سرشتی عبارتست از: آسیب­پرهیزی[70]، نوجویی[71]، وابستگی به پاداش[72] و پشتکار[73]. ابعاد منشی به تفاوت­های فردی در مفهوم خود و روابط شی­ای اشاره دارد که منعکس­کننده­ اهداف و ارزش­های فردی می­باشد و شامل سه بعد خود راهبری[74]، مشارکت[75] و خود تعالی بخشی[76] می­باشد (زوهر[77]، 2007؛ فریت، وان و هرینگن [78]، 2000؛ عبداله­زاده جدی، هاشمی نصرت­آباد و  بخشی­پور، 1390).

     در سال­های اخیر مدلی تحت عنوان مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) توسط لارا و همکاران (2012 الف) ارائه گردیده است که بسیاری از مفاهیم مطرح شده توسط آیزنک، گری، کاستا و مک­کری، واتسون و کلونینجر را در بر دارد. مدل AFECT تلفیقی از مفاهیم سرشت عاطفی و هیجانی می­باشد که شامل ویژگی­های هیجانی خاص و ویژگی­های عاطفی کلی است. ویژگی­های هیجانی به عنوان سیستمی مرکب از فعال­سازی، بازداری، حساسیت، مقابله و کنترل در نظر گرفته می­ شود. تعامل این ابعاد هیجانی مستقل یک الگوی رفتاری و خلقی ثابت را ایجاد می­ کند. سرشت عاطفی به 12 نوع دسته­بندی می­ شود. افسردگی، اضطراب، بی ­تفاوتی (انواع درونی شده)، ادوارخویی، ملالت و بی­ثباتی (انواع بی­ثبات)، وسواسی، هیجان­زدگی، سرحالی (انواع پایدار)، تحریک­پذیری، بازداری زدایی و سرخوشی (انواع بیرونی) (فوسکالدو و همکاران­، 2013).

      در واقع، رویکرد سرشت عاطفی چشم­انداز کلی­تری از سرشت را فراهم کرده و چگونگی خلق و رفتار را در طول زمان نشان می­دهد. به عنوان مثال، سرشت عاطفی ادواری­خویی با نوسانات خلقی و واکنش­های عاطفی نامتناسب که فرض می­شوند ناشی از تعاملات صفات هیجانی خاص از جمله حساسیت هیجانی، تمایل و خشم بالا در ترکیب با کنترل و مقابله پایین باشد، مشخص می­گردد. لذا ارزیابی صفات هیجانی، ارزیابی ا دقیق و خاص را فراهم می­ کند در حالی که طبقه ­بندی انواع عاطفه بصورت مقوله­ای یک چشم­انداز کلی از سرشت و خلق را ارائه می­دهد که برای ارتباطات آسان می ­تواند مفید باشد (فوسکالدو و همکاران، 2013).

      با توجه به این که مدل AFECT بیانگر صفات سرشتی مبتنی بر هیجانات و عواطف است می ­تواند بسیاری از اختلال­های روانپزشکی را از منظر بالینی و مبنا تبیین کند. این مدل مطرح می­ کند که در ابعاد عاطفی همچون وسواس، ملالت و هیجان­زدگی میزان کنترل بالاست و به طور مثال در بعد افسردگی کنترل و مقابله پایین، حساسیت و بازداری بالا هستند و  یا در سرخوشی بازداری پایین است اما، اراده و تمایل بالا می­باشند. مدل AFECT قادر به تبیین بسیاری از اختلالات محور یک و دو راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی می­باشد (لارا و همکاران، 2012 الف). از جمله شایع­ترین اختلال­های روانپزشکی در جمعیت عمومی، اختلالات اضطرابی هستند. که این اختلال­ها با عوارض زیادی همراهند و اغلب مزمن شده و نسبت به درمان مقاوم می­باشند (کاپلان و سادوک، 1392).

     اختلال­های اضطرابی به عنوان پنجمین طبقه تشخیصی در DSM- 5 مطرح شده ­اند و اختلال اضطراب جدایی، لالی انتخابی، فوبی خاص، اختلال اضطراب اجتماعی (فوبی خاص)، اختلال وحشتزدگی، حمله وحشتزدگی (تصریح کننده)، آگورافوبیا، اختلال اضطرابی فراگیر، اختلال اضطرابی ناشی از مواد یا دارو، اختلال اضطرابی ناشی از سایر شرایط پزشکی، سایر اختلال­های اضطرابی مشخص و اختلال اضطرابی نامشخص را در بر می­گیرد (انجمن روانپزشکی آمریکا، 2013). با توجه به سیر مزمن، شیوع بالا و همراهی اختلال اضطراب فراگیر با سایر اختلال­های روانشناختی، این اختلال به عنوان یکی از مهم­ترین اختلال­های ناتوان­­کننده برای بزرگسالان مطرح شده است (رومر و اورسیلو، 2002). اختلال اضطراب اجتماعی یکی از سه اختلال روانی شایع بعد از افسردگی اساسی و اعتیاد به الکل است (حسنوند عموزاده، شاعری و اصغری مقدم، 2013). همچنین با در نظر داشتن این نکته که اختلال وحشتزدگی و آگورافوبیا به تازگی در  DSM-5به عنوان دو اختلال مجزا مطرح گردیده­اند (انجمن روانپزشکی آمریکا، 2013)، در مطالعه­ حاضر از میان اختلال­های طبقه­ی اضطرابی، به بررسی اختلال­های مذکور و اختلال فوبی خاص بر مبنای ابعاد مدل AFECT پرداخته خواهد شد.   

 

      به طور کلی، با توجه به این که هدف از ایجاد مدل ترکیبی سرشت هیجانی و عاطفی ارائه تعاریف روشنی از سلامتی و اختلال­های روانی است که بتوان این تعاریف را به آسانی در فعالیت­های بالینی به کار برد (لارا و همکاران، 2012 الف)، بنابراین، می­توان با شناسایی ابعاد هیجانی و عاطفی در اختلال­های اضطرابی و تمایز اختلال­هایی که در یک طبقه قرار دارند، به درمان هر چه مؤثرتر این اختلال­ها پرداخت. با در نظر داشتن این نکته که مدل ترکیبی سرشت عاطفی و هیجانی (AFECT) فاقد پیشینه­ی پژوهشی در جامعه­ ایرانی است و ارزیابی از این مدل تاکنون صورت نگرفته است لذا، هدف تحقیق حاضر رسیدن به پاسخی برای دو سؤال پژوهشی زیر است:

– آیا ابعاد هیجانی و عاطفی مطرح شده در مدل AFECT در جامعه ایرانی از اعتبار و روایی قابل قبولی برخوردار است؟

– آیا مدل AFECT در پیش ­بینی علائم اختلال­های طبقه اضطرابی در جمعیت غیربالینی از برازش کافی برخودار می­باشد؟

 

3-1  اهمیت و ضرورت تحقیق

شخصیت یک کلیت روان­شناختی است که ویژگی­های خاص انسان­ها را مشخص می­سازد. به عبارت دیگر، نظریه­ های شخصیت بیاناتی در مورد ماهیت انسان هستند. نظریه­پردازان شخصیت، دیدگاه ­های مختلفی پیرامون ماهیت انسان و تفاوت­های فردی مطرح کرده ­اند. در این راستا، دیدگاه ­های زیست­شناختی و مبتنی بر هدف در مورد ماهیت انسان، بنیادی اساسی برای تفسیر شخصیت تدارک می­بینند. نه تنها در شخصیت بلکه در روان­شناسی، انسان به عنوان موجودی زیستی تلقی می­ شود. از این منظر، گسترش درکی روشن از ویژگی­های اساسی انسان و چگونگی بروز این ویژگی­ها در رفتار انسان، ضروری است (نعمت طاوسی، 1391). رگه­ها و ابعاد­ شخصیتی­ از­­ مهم­ترین عوامل مداخله­گر در اختلال­های روان­شناختی هستند. به منظور تبیین ارتباط بین ویژگی­های شخصیتی و  مستعد بودن­  افراد در برابر اختلال­های روان­شناختی، الگوهای نظری مختلفی مانند نظریه آیزنک و گری به کار گرفته شده است (متیوس و گلیلند، 1999).

     در سال­های اخیر مدل AFECT به عنوان یکی از کوشش­هایی که ساختارهای زیربنایی شخصیت را مورد توجه قرار می­دهد، جایگاه ویژه­ای در گستره­ی روانشناسی پیدا کرده است. گسترش روزافزون پژوهش­های بین­رشته­ای در قلمرو علوم زیستی و روانی، ضرورت پرداختن به نظریه­ هایی از این نوع را دو چندان می­ کند. توجه به مفاهیم این نظریه نه تنها تبیین­های جدیدی را در روانشناسی برجسته می­سازد، بلکه چشم­اندازهای جدیدی را در حیطه­های دیگر از جمله آسیب­شناسی روانی و جسمانی، ترسیم می­ کند. در این مدل به جای شرح نشانه­ها و تشخیص اختلال­ها و جدا کردن آن­ها از یکدیگر، امکانی برای درک بیشتر نشانه­ها و اختلال­ها و فراوانی همپوشی و ارتباط آن­ها با یکدیگر فراهم می­ شود، بنابراین با بهره

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

فصل اول( کلیات) 1

1-1- بیان مساله 2

1-2-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 5

1-3-  اهداف و سوالات تحقیق. 6

1-1-3- هدف اصلی. 6

1-2-3- سوالات تحقیق. 6

1-4- فرضیه‏های تحقیق. 6

1-1-4- فرضیه اصلی. 6

1-2-4-  فرضیه های فرعی. 6

1-5- تعریف واژه ‏ها 6

1-6- روش تحقیق. 7

1-7- پیشینه ی تحقیق. 7

فصل دوم( مبانی و مفاهیم فقهی و حقوقی لوث و قسامه) 9

2-1- معنای لغوی لوث.. 10

تعریف لفظی لوث.. 10

2-2- جایگاه لوث.. 13

2-3-  شخصی یا نوعی بودن لوث (گمان) 13

2-4- لوث و قسامه عناوین و موضوعات مستفاد از‌ روایات.. 17

2-4-1- اعضاء بدن. 17

2-4-2- عدم مواطات.. 18

2-5- اهمیت و نـقش قـانون قسامه 18

2-6-  اعتبار و شرط مقدمی بودن لوث بر قسامه 18

2-7- مصادیق لوث.. 20

2-7-1- شرائط دعوا و مدعی. 21

2-7-2- اماره ی ظنیه 21

2-7-3- حضور متهم‌ در مکان و هنگام جنایت.. 21

2-7-4- عدم وجود شک… 22

2-7-5- عدم تعارض‌ و تناقض… 23

2-7-6- شرور،  فاسق و فاجر بودن متهم. 25

2-8- کیفیت قسامه 26

2-8-1- مطالبه ی بینه از‌ متهم. 27

2-8-2- قسمهای مدعی(قسامه) 28

2-8-3- قسمهای مدعی علیه(قسامه) 29

2-9- ارجاع مجدد قسامه به مدعی. 30

2-9- 1- نظر اکثریت.. 30

2-9- 2- نظر اقلیت.. 30

2-9- 3- نظر‌ کمیسیون. 30

2-10- رویه ی قضایی و قسامه 31

2-10-1-  مـشکل بـودن باب مدعی و منکر حصول ظن مورد از موارد لوث.. 31

2-10-2- رد‌ لوث‌ بـه‌ لحـاظ تـعارض در اظهارات و دو شبهه‌ بر‌ مراسم‌ قسامه 32

2-10-3- عدم احراز رابطه خویشاوندان نسبی تعدادی از قسم خورندگان با مدعی. 33

2-10-4- اجرای‌ مـراسم‌ قسامه بـدون حضور متهم. 34

2-10-5- عدم احراز علم قسم خورندگان. 34

2-10-6- عدم احراز علم قسم خورندگان به انتساب قتل به قاتل و فـقد قـرینه ظـنیه بر توجه‌ اتهام‌ به متهم. 35

2-10-7-عدم احراز اختلاف بـین مـتهم و مقتول و رد لوث‌ به لحاظ وجود قرائن مـعارض قـوی. 36

2-10-8- عدم احراز اخـتلاف بـین متهم و مقتول و رد لوث به لحـاظ وجـود قرائن معارض قوی. 37

2-11-  قرار توقف دعوی در‌ صورت‌ عدم‌ رد سوگند از سوی اولیاء دم به متهم. 38

2-12- لوث از نظر مالکیه 49

2-13- لوث از نظر شافعی. 49

2-14- لوث در عرف حنابله 50

2-15- لوث از نظر حنفیه 51

2-16- لوث در نظر شیعه 52

فصل سوم( مبانی فقهی و حقوقی لوث به شکل مردد) 54

3-1- قاعده ی تدرء الحدود بالشبهات.. 55

3-1-1- مدارک و مـستندات قاعده 55

3-1-1- 1- ادرؤُ الحدود بالشبهات.. 55

3-1-1- 2- دلیل دوم تسالم اصحاب است بر حـجیت ایـن‌ قـاعده. 56

3-1-1- 3- بیان این قاعده با ظواهر ادله 57

3-1-1- 4- روایات.. 57

3-1-2- دلالت قاعده 58

3-1-3- ملاک در عروض شبهه 59

3-1-4- دامنه ی شمول قاعده 60

3-2-  قاعده ی لوث.. 62

3-2-1-  مدارک و مستندات قاعده 63

3-2-1- 1- روایات.. 63

3-2-1- 2- اجماع فقهاء قدیم و جدید،  بلکه تسالم اصحاب بر حجیت‌ قاعده ی«لوث» 64

3-2-2- اعتبار لوث در قسامه 64

3-2-3- کیفیت قسامه 66

3-2-4- کمیت قسامه 67

3-2-5- ثبوت قسامه در اعضاء 71

3-2-6- قسامه ی کافر 72

فصل چهارم (لوث به شکل مردد علیه دو یا چند نفر و رویه قضایی آن) 74

4-1- تعدّد شاکی یا متّهم. 75

4-2- 1- تحقق لوث و مسائل مربوط به آن. 78

4-2-1-2- شرایط تحقق لوث.. 78

4-2-1-2- احراز بـدون تردید لوث.. 80

4-2-1-3- لوث و دلیل. 81

4-2-1-4- تعارض در مـحتوای لوث.. 83

4-2-1-5- شخصی بودن لوث و نقش دیوان عالی کشور 85

4-2-2- بررسی مسئله حضور متهم. 87

4-2-2- 1- اثبات حضور متهم و نقش‌ اثبات‌کننده‌ آن. 87

4-2-2- 2- مفهوم صحنه جرم‌ و دامنه ی آن نسبت به افراد متعدد 88

4-2-3- لوث و علم اجمالی. 89

4-2-3- 1- تحقق لوث، علم اجمالی و انحلال آن. 89

4-2-3- 2- سببیت لوث در تحقق‌ علم اجمالی. 94

4-2-3- 3- لوث و رابطه‌ سـببیت(قابلیت انتساب) 96

4-2-4- اجرای قسامه در رویّه قضایی. 99

4-2-4-1- پیوند قسامه و حکم دادگاه 99

4-2-4-2- قسامه و مسئله ی شرکت در جرم 102

4-2-4-2-1- استقلال قـسامه برای هر شریک… 102

4-2-4-2-2- تخییر میان شرکا در اجرای‌ قسامه 102

4-2-5-  قسم‌خورندگان و شرایط‌ آنها 104

4-2-5-1- جزم در قسم و قسم ناشی از علم شخصی. 105

4-2-5-2- درک‌وفهم قسم. 105

4-2-5-3- احراز خویشاوندی نسبی. 106

4-2-5-4- اجرای قـسامه در حضور متهم. 106

نتیجه گیری. 109

پیشنهادات.. 113

منابع و ماخذ : 115

 

1-1- بیان مساله

تحولاتی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نظام قضائی کشور پدید آمد سبب شد تا برخی از احکام اسلام که سالیان متمادی به بوته‌ی فراموشی سپرده شده بود آشکار شود و قدرت شگرف خود را در اصلاح جامعه نشان دهد. از جمله‌ی آن احکام که پس از پیروزی انقلاب مورد توجه قرار گرفت و به اجرا درآمد لوث و در ادامه آن قسامه می باشد.  

لوث در لغت به معنای آلوده کردن، کثیف کردن و لکه‌دار کردن چیزی، آمده است (آذر نوش، آذر تاش؛ فرهنگ معاصر عربی – فارسی، تهران، نشر نی، 1383، چاپ چهارم، ص 628) و چون در متهم شدن به قتل یا جرح نیز نوعی آلودگی به خون مردم نهفته است به آن لوث گویند و در اصطلاح اماره‌ای است که موجب ظنّ به صدق ادعای مدعی، توسط حاکم (قاضی) می‌شود مثل شهادت یک شاهد (موسوی، روح‌الله (امام)؛ تحریر الوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، پائیز 1379 ش، الطبعه الاولی، ص 916) بنابر این لوث همان گمانی است که قاضی به صدق ادعای مدعی ظن پیدا کند آن هم از روی قرائن و شواهدی که از مطالعه اوراق و مدارک موجود و گزارش‌های رسیده و تطبیق آن با مورد حادثه به دست می‌آورد (رازی زاده، محمد علی؛ قسامه در نظام قضایی اسلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه ی علمیه قم، 1374، اوّل، ص 60 و 59).

در قتل و جراحات هرگاه دلیلی مبنی براینکه شخص معینی،  مرتکب قتل یا جرح شده وجود نداشته باشد و لوث محقق شود یعنی قاضی به ارتکاب قتل یا جرح از سوی متهم خاصی ظن پیدا کند، مدعی می ­تواند «قتل یا جرح» (ماده 139، قانون مجازات اسلامی) را به وسیله ی قسامه اثبات کند گفتنی است با توجه به صراحت ماده 139 قانون مجازات اسلامی، ایراد ضرب بدون جراحت با قسامه قابل اثبات نیست و در جراحات نیز مستنداً به ماده 254 همان قانون قصاص با قسامه ثابت نمی‌شود و فقط موجب پرداخت دیه می‌گردد.

هرگاه تعداد کسانی که لوث علیه آنها حاصل شده بیش از یک نفر باشد ونتوان مرتکب یا مرتکبین را از میان آن ها تعیین نمود وتصور این باشد که یکی از چند نفر از آنها مرتکب جنایت شده اند، لوث به شکل مردد محقق است.  اما اقامه قسامه موکول به تعیین مرتکب توسط مجنی علیه یا ولی دم است. تعیین مرتکب مستلزم شناخت هویت شناسنامه ای اونیست. بلکه انتساب جنایت به وی ملاک است.  

اگرچه قانون مجازات اسلامی اقامه ی قسامه به شکل مردد را اجازه داده است، ولی نمی توان هیچ یک را مجازات نمود. در این فرض، اگر براساس خواست قاضی همگی بربرائت خود سوگند یاد کنند،  تبرئه می شونداگر جنایت ارتکابی قتل باشد، دیه از بیت المال به اولیاء دم پرداخت می شود ودر صورتی که آسیب به عضو یا منفعت باشد، همه ی متهمان به نسبت مساوی دیه را پرداخت می نمایند.  چنانچه همگی یا برخی از اتیان سوگند امتناع کنند، ضامن پرداخت بطور مساوی هستند، اگر ممتنع یک نفر باشد،  ضامن پرداخت تمام دیه خواهد بود.  

طبق ماده333 اگر لوث علیه دو یا چند نفر به شکل مردد ثابت باشد وقسامه به همین گونه علیه آنان اقامه شود، جنایت برعهده یکی از چند نفر، به صورت مردد اثبات می شود وقاضی از آنان می خواهدکه بر برائت خود سوگند بخورند.  اگر همگی از سوگند خوردن خودداری ورزند یا برخی از آنان سوگند یاد کنند وبرخی نکنند، دیه بر ممتنعان ثابت می شود. اگر ممتنعان متعدد باشد، پرداخت دیه به نسبت مساوی میان آنان تقسیم می شود.  اگر همه ی آنان بربرائت خود سوگند یاد کنند، در خصوص قتل، دیه از بین المال پرداخت می شود ودر غیر قتل، دیه به نسبت مساوی میان آنها تقسیم می گردد.  

اما اگر لوث علیه چند نفر به شکل مردد محقق باشد، شاکی می تواند از آنان مطالبه اقامه قسامه نماید.  در این فرض، شاکی جانشین قاضی در ماده 333 خواهد بود وبه همان ترتیب عمل خواهد شد.  در صورت امتناع همه یا برخی از آنان از اقامه ی قسامه، ملزم به پرداخت دیه خواهند بود ودر صورتی که ممتنع یک نفر باشد، تمامی دیه برعهده اوست.  در غیر این صورت دیه به نسبت مساوی تقسیم می شود.  ضمن این که در صورت اقامه ی قسامه از سوی همگی  در قتل، دیه بر عهده بیت المال خواهد بود.  

و طبق ماده 334 اگر لوث علیه دویا چندنفر به شکل مردد ثابت باشد، چنانچه شاکی از آنان در خواست اقامه کند و هریک از آنان از اقامه ی قسامه امتناع نمایند، پرداخت دیه بر ممتنع ثابت می شود ودر صورت تعدد ممتنعان ، پرداخت دیه به نسبت مساوی میان آنان تقسیم می شود.  اگر همگی اقامه قسامه کنند، در قتل ، دیه از بیت المال پرداخت می گردد.  

در صورت اثبات قتل عمدی با قسامه، مرتکب قصاص می شود.  ولی در جنایت عمدی بر اعضاء ومنافع، با اقامه ی قسامه ، جنایت اثبات، ولی حق قصاص  با آن ثابت نمی شود(ماده 456 ق. م. ا).  

نصاب قسامه برای اثبات قتل عمدی، سوگند پنجاه مرد از خویشاوندان  وبستگان مدعی است وبا تکرار سوگند، قتل ثابت نمی شود(ماده336)استثناء وارد بر ضرورت مرد بودن سوگند خورندگان، ناظر بر سوگند شاکی است که در صورتی که زن باشد می تواند اداء سوگند نماید.  

به نظر می رسد باتوجه به ماده 336 ق. م. ا نیازی به این که به مرد بودن شاکی اشاره کند وجود نداشته است.  در صورتی که شاکی از اقامه ی قسامه خودداری واز متهم مطالبه نمایدومتهم امتناع ننمایدمفاد ماده338 ق. م. ا مجرا خواهد بود.  دونکته در این خصوص قابل ملاحظه است:  نخست این که نصاب مقرر در ماده 336 برای قتل عمدی ونصاب های مقرر در ماده 456 برای جنایت بر اعضاء ومنافع برای اقامه  قسامه از سوی شاکی ، برای متهم نیز یکسان است.  دوم، بر خلاف اقامه ی قسامه برای اثبات قتل عمدی که تکرار در آن پذیرفته نیست، اگر تعداد خویشاوندان وبستگان متهم کمتر از نصاب  باشد، تکرار قسم تا تحقق نصاب(پنجاه قسم) برای برائت مجاز است.  به عنوان مثال اگر در مجموع پنج نفر باشند، هر کدام ده قسم می خورند تا به نصاب پنجاه قسم برسد ودر صورتی که متهم جز خودش، هیچ اداء کننده سوگندی نداشته باشد پنجاه قسم می خورد وتبرئه می شود. باتوجه به اطلاق اصطلاح خویشاوندان وبستگان مدعی  در ماده 336، نسبی یا سببی بودن آن ها وبه همین ترتیب درجه وطبقه ی آن ها موثر نیست.  

طبق ماده 335 چنانچه لوث تنها علیه برخی از افراد حاصل شود وشاکی علیه افراد بیشتری ادعای مشارکت در ارتکاب جنایت را نماید، جنایت به مقدار ادعای مدعی، در موردی که لوث حاصل نشده است اثبات می شود مانند آنکه ولی دم مدعی مشارکت سه نفر مرد در قتل عمدی مردی باشد ولوث فقط علیه مشارکت دو نفر از آنان باشد، پس از اقامه ی قسامه علیه آن دونفر، حق قصاص علیه آن دو به مقدار سهمشان ثابت است. اکر ولی دم بخواهد هر دو نفر را قصاص کند، باید به سبب اقرار خود به اشتراک سه مرد، دو سوم دیه را به هریک از قصاص شوندگان بپردازد.  

رجوع شاکی از اقرار به شرکت افراد بیشتر پذیرفته شده نیست مگر اینکه از ابتداء شرکت افراد بیشتر را به نحو تردید ذکر کرده باشد وکسانی که در قسامه اتیان سوگند کرده اند نیز شرکت افراد دیگر را در ارتکاب جنایت نفی کرده وبر ارتکاب قتل توسط افراد کمتر سوگند یاد کرده باشند. لوث، چیزی بیشتر از قرائن واماراتی که موجب ظن قاضی شده نیست. از یک سو به دلیل فقدان اقرار، شهادت وعلم قاضی به قسامه متوسل شده ایم واز سوی دیگر ، با ظن مواجهیم ونه یقین. این وضعیت، اعتبار کافی برای اثبات جنایت را ندارد. لذا از نظر قانون اداء سوگند از سوی اشخاص دیگر (شاکی واقوام وبستگان او) نقصان و ضعف لوث را جبران می کند.  بنابراین، اداء کنندگان سوگند که به عنوان مثال در قتل باید پنجاه نفر باشند، به چیزی قسم یاد کنند که حتی شاهد آن نبوده اند.  

1-2-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

بحث تعارض میان ادعای شاکی در قتل و مواردی مانند آن، پیش از اجرای قسامه و پس از اجرای آن در تعداد قاتلان و افراد دخیل به صورت انفرادی یا اشتراکی و نیز پیامدهایی که این تعارض در چگونگی قصاص و نحوه ی اخذ دیه از مجرمین دارد، از جمله مواردی است که در قوانین کیفری ایران مغفول مانده است. شاکی مدعی است که تعداد مجرمان کم تر یابیشتر از آن است که لوث در مورد آنان محقق شده است و به تبع آن لوث، قسامه اجرا می گردد. در زمان کنونی که بسیاری از جرمها را می توان از راه های علمی ثابت کرد، صحیح نیست ما به سراغ قسامه برویم و جرم را با سوگندهایی که بیشتر، دروغ و بی اساس هستند اثبات کنیم. بررسی لوث علیه دو یا چند نفر آن هم به شکل مردد دارای نواقص زیادی در قوانین موجود هست که انجام چنین تحقیقاتی در جهت احیای عدالت و شناسایی نقاط ضعف و قوت این قوانین دارای اهمیت می باشد.  

1-3-  اهداف و سوالات تحقیق

 

1-1-3- هدف اصلی

    بررسی لوث علیه دو یا چند نفر به شکل مردد

1-2-3- سوالات تحقیق

 

• آیا کلیه موارد و جوانب لوث در قانون مجازات اسلامی مطرح شده است ؟
• آیا هر ظن و گمانی را می توان لوث دانست ؟
• معیار وملاک تشخیص لوث چیست ؟

1-4- فرضیه‏های تحقیق

 

1-1-4- فرضیه اصلی

به نظر می رسد کلیه نکات و جوانب مختلف لوث علیه دو یا چند نفر به شکل مردد در قانون مجازات اسلامی مطرح نشده است.  

1-2-4-  فرضیه های فرعی

 

• ظن ناشی از قرائن وامارات را نمی توان چیزی جدای از لوث دانست.
• بنظر می رسد معیار ظن حاصل از قرائن وامارات در لوث علیه دو یا چند نفر به شکل مردد را باید نوعی و برابر با معیار ظن به صورت غیر مردد دانست.

1-5- تعریف واژه‏ها

1-1-5- معنا ومفهوم لوث

 لوث به معنای قوت و شدت و شبه دلیل است (دلیلی است که تمام نیست) ودلالت آن بر وقوع رویدادهای از رویدادهای ناقص است لوث بینه تام نمی باشد. همچنین گفته اند لوث در لغت هم به معنی ظن قوی می­باشد و مراد از ظن قوی ظنی است قریب به علم که برای حاکم نسبت به وقوع قتل از طرف  متهم حاصل می گردد. از تلفیق مواد 313 و314 ق. م. ا چنین استنباط می شود که لوث، محور ورکن رکین قسامه واقامه معلق احراز آن است.  

1-2-5- لوث به شکل مردد

هرگاه تعداد کسانی که لوث علیه آنها حاصل شده بیش از یک نفر باشد ونتوان مرتکب یا مرتکبین را از میان آن ها تعیین نمود وتصور این باشد که یکی از چند نفر از آنها مرتکب جنایت شده اند، لوث به شکل مردد محقق است.  

1-6- روش تحقیق

روش تحقیق از نوع کتابخانه ای و به صورت کیفی (تحلیلی) انجام گرفت.  

 جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات محقق با مراجعه به همه ی منابع شناسایی شده از قبل، مطالب مهم و مورد نیاز خود از طریق نت برداری و فیش برداری با ذکر دقیق مشخصات منبع مورد استفاده قرار خواهد داد. اطلاعات جمع‌ آوری شده که در فیش‌ها ثبت شده‌اند با یک نظم منطقی دسته‌بندی شده و با یک دسته‌بندی مناسب و منطقی ثبت می‌شوند. در این روش اصولاً از طریق مطالعه ی منابع منبع و جنبی مسئله در کتابخانه، مسئله را با توجه به نظارت اساتید و

1-1- مقدمه. 2

1-2- تشریح و بیان مسئله پژوهش…. 4

1-3- ضرورت انجام پژوهش…. 6

1-4- پرسش های پژوهش…. 7

1-5- اهداف پژوهش…. 8

1-5-1- اهداف علمی پژوهش…. 8

1-5-2- اهداف کاربردی پژوهش…. 8

1-6- تبیین فرضیه های پژوهش…. 10

1-7- نوآوری پژوهش…. 10

1-8- روش پژوهش…. 11

1-9- قلمرو زمانی و مکانی پژوهش…. 11

1-9-1- نمونه گیری و حجم نمونه. 12

1-10- روش و ابزار گردآوری داده ها 12

1-11- روش تجزیه و تحلیل داده ها 13

1-12- تعریف مفاهیم و متغیر های پژوهش…. 14

1-13- ساختار کلی پژوهش…. 15

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………16

2-1- مقدمه. 17

2-2- تاریخچه حسابرسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..18

2-3-تعاریف و مفهوم حسابرسی.. 18

2-3-1-حسابرسی.. 18

2-3-2- تعریف حسابرسی.. 19

2-3-3- مفهوم حسابرسی.. 20

2-3-4- اهمیت حسابرسی.. 20

2-4- سابقه حسابرسی در ایران.. 22

2-5- مبانی نظری حسابرسی.. 24

2-5-1-نظریه قضائی.. 24

2-5-2- نظریه مسئولیت اجتماعی.. 25

2-5-3 –نظریه مباشرت و نظارت… 25

2-5-4-تئوری نمایندگی.. 27

2-6-  مبانی نظری کیفیت حسابرسی.. 28

2-6-1- تخصص حسابرس در یک صنعت… 31

2-7- مبانی نظری کارایی سرمایه گذاری.. 32

2-8- متغیرهای پژوهش…. 33

2-8-1- تخصص حسابرس در یک  صنعت… 33

2-8-1-1- رویکرد سهم بازار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..34

2-8-1-2- رویکرد سهم پرتفوی.. 35

2-8-2- کارایی سرمایه گذاری.. 38

2-9- مبانی نظری تخصص صنعت حسابرس و کارایی سرمایه گذاری.. 40

2-10-پیشینه پژوهش…. 43

2-10-1- تحقیقات خارجی.. 43

2-10-2-پژوهش های داخلی.. 47

فصل سوم : روش شناسی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….50

3-1- مقدمه. 51

3-2- روش پژوهش…. 52

3-3- روش شناسی پژوهش…. 53

3-4- فرضیه های پژوهش…. 53

3-5- قلمرو زمانی و مکانی پژوهش…. 54

3-6-  جامعه و نمونه آماری.. 54

3-7- روش گردآوری داده ها 57

3-8- متغیر های پژوهش و نحوه سنجش آنها 57

3-8-1- تخصص صنعت و نحوه سنجش آن.. 60

3-8-2- کارایی سرمایه گذاری و نحوه سنجش آن.. 61

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها 65

3-9-1 -روش داده های پانل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 66

3-9-1-1- روش اثرات ثابت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-9-1-2-  روش اثرات تصادفی.. 68

3-9-1-3 – آزمون چاو یا F مقید. 69

3-9-1-4-  آزمون هاسمن.. 70

3-9-2-  آزمون معنی دار بودن مدل.. 71

3-9-3- آزمون معنی دار بودن متغیرهای پژوهش…. 72

3-9-4-  آزمون های مربوط به مفروضات مدل رگرسیون خطی.. 73

3-9-4-1 – فرض نرمال بودن متغیرها و باقیمانده ها 73

3-9-4-2-  فرض عدم وجود همخطی بین متغیرهای مستقل.. 74

3-9-4-3 – فرض مستقل بودن باقیمانده ها 75

3-9-4-4- فرض همسانی واریانس باقیمانده ها 76

3–9-5-  تصمیم گیری برای رد یا پذیرش فرضیه ها 77

3-10- خلاصه فصل.. 78

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های پژوهش…………………………………………………………………………………………..79

4-1- مقدمه. 80

4-2-جدول توزیع فراوانی.. 81

4-2-1- توزیع فراوانی اعمال تخصص حسابرس…. 82

4-3- یافته های آمار توصیفی.. 82

4-3-1-توصیف متغیرها 84

4-4- آزمون نرمال بودن داده ها 85

4-5-همبستگی بین متغیرهای.. 89

4-6-آزمون معنی دار بودن مدل.. 90

4-7-نتایج تخمین فرضیه ها 91

4-7-1- تخمین ارتباط بین تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه  گذاری برمبنای دارایی غیر جاری برای آزمون فرضیه اول.. 91

4-7-2- آزمون چاو یا F مقید. 93

4-7-3-آزمون هاسمن.. 94

4-7-4- تخمین ارتباط بین تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه گذاری برمبنای سرمایه گذاری بلند مدت برای آزمون فرضیه دوم. 97

 

4-8- خلاصه آزمون فرضیه ها …98                          

4-9- خلاصه فصل.. 99

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات پژوهش…………………………………………………………………………………………..100

5-1- مقدمه. 101

5-2-جمع بندی.. 102

5-3- تحلیل و تفسیر نتایج آزمون فرضیه. 103

5-4-پیشنهادات حاصل از پژوهش…. 106

5-5- پیشنهاد برای پژوهش های آتی.. 107

5-6- محدودیتهای انجام پژوهش…. 108

5-7- خلاصه فصل.. 109

 منابع و ماخذ. 110

 ضمائم.. 116

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                           صفحه                   

جدول (3-1) : تعداد شرکت های استفاده شده در این پژوهش…. 55

جدول (3-2) : متغیر ها و مدل های استفاده شده در این پژوهش…………………………………………………………………………………………..58

جدول (4-1) : توزیع فراوانی تخصص حسابرس…. 82

جدول (4-2) : نتایج تجزیه و تحلیل توصیفی داد های پژوهش…. 83

جدول (4-3) : نتایج آزمون کولموگوروف – اسمیرنوف… 86

جدول (4-4) : همبستگی متغیر های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..89

جدول (4-5) : نتایج آزمون معنی دار بودن فرضیه اول  و دوم پژوهش…. 91

جدول (4-6) : جدول همبستگی و دوربین-واتسن.. 92

جدول( 4-7) : نتایج آزمون هاسمن و آزمون چاو 94

جدول (4-8) : جدول نتایج آزمون LR جهت شناسایی وجود ناهمسانی در مدل.. 95

جدول (4-9) : جدول نتایج  رگرسیون فرضیه اول.. 96

جدول (4-01) : جدول نتایج  رگرسیون فرضه دوم. 97

جدول (4-11) : جدول خلاصه نتایج آزمون فرضیات……………………………………………………………………………………………………………….98

 

فهرست نمودارها و شکل ها

عنوان                                                                                                                                                           صفحه

نمودار (2-1) : ارتباط بین تخصص حسابرس و کارایی سرمایه گذاری…………………………………………………………………………………….42

نمودار (4-1) : نمودار هیستوگرام کارایی سرمایه گذاری بر مبنای دارایی غیر جاری………………………………………………………………87

نمودار (4-2) : نمودار هیستوگرام کارایی سرمایه گذاری بر مبنای سرمایه گذاری بلند مدت…………………………………………………88

 

1-1- مقدمه

سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه برای اتخاذ تصمیمات مرتبط با سرمایه گذاری توازن بین ریسک و بازده را مبنای تصمیم گیری خود قرار می دهند. آنها علاقمند به برآورد بازده مورد انتظار آتی سرمایه گذاری خود به کمک اطلاعات گزارش شده توسط شرکتها و سایر شواهد می باشند. هر میزان که کیفیت اطلاعات ارائه شده از سوی شرکتها بالاتر باشد، از میزان ابهام در برآورد بازده مورد انتظار آنها کاسته شده و ریسک اطلاعات کاهش خواهد یافت. به عبارت دیگر ارائه اطلاعات با ریسک اطلاعاتی پایین موجب کاهش بازده مورد انتظار سرمایه گذاران و یا همان هزینه حقوق صاحبان سهام خواهد شد. یکی از عوامل اصلی که موجب ارتقای کیفیت اطلاعات و کاهش ریسک اطلاعاتی گزارش های منتشره از سوی شرکتها می شود، ارائه خدمات حسابرسی با کیفیت بالاتر می باشد. تحقیقات انجام شده چنین مطرح می کنند که “حسابرسی با کیفیت بالاتر” اعتبار اطلاعات تهیه شده را بهبود می بخشد و به استفاده کنندگان به خصوص سرمایه گذاران فرصت می دهد با اعتماد بیشتری وضعیت مالی و نتایج عملکرد شرکت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. در حقیقت جامعه در معنای عام آن همواره خواستار دریافت خدمات با کیفیت حسابرسی بوده است. سهل انگاری و قصور حسابرسان در ارائه خدمات حسابرسی با کیفیتی که از آنان به عنوان افراد حرفه ای انتظار میرود، همواره با واکنش تنبیهی از سوی جامعه همراه بوده است. حسابرسان به دادگاه فراخوانده می شوند، به پرداخت خسارتهای سنگین محکوم شده و شأن و جایگاه اجتماعی خود را از دست می دهند و حتی اگر به دادگاه هم فراخوانده نشوند جامعه نوعی مجازات اجتماعی را برای آنان در نظر می گیرد و برای مثال آنان را به داشتن جیبهای بسیار بزرگ ملقب (متهم) می سازد (ولک[1]، 2006 ).            اینگونه است که مسئولیت حسابرسان در برابر کیفیت حسابرسی در هر مقطعی از زمان در چارچوبی از انتظارات عمومی قابل تفسیر است. حسابرسان به صورت کلی و به عنوان یکی از فرضیات رفتاری حسابرسی، پذیرفته اند که باید در برابر کیفیت کار خویش به عنوان یک کارشناس حرفه ای به کسانی که بر کار ایشان اتکا می کنند، پاسخگو باشند (حساس یگانه، 1384 ). صاحبنظران، پژوهشگران حسابرسی و نهادهای رسمی تدوین کننده استانداردهای حسابرسی و آیین های رفتار حرفه ای نیز تلاش زیادی برای تبیین و دسته بندی عواملی که می تواند بر کیفیت حسابرسی اثرگذار باشد، به عمل آورده اند. بسیاری از ایشان دیدگاهی هنجاری را در پیش گرفته و برای توجیه پذیر ساختن حسابرسی و افزایش کیفیت آن بر عواملی چون استقلال، صلاحیت حرفه ای، تردید حرفه ای،برنامه ریزی و سرپرستی مناسب کار حسابرسی و مواردی از این دست تأکید کرده اند. برخی دیگراز صاحب نظران دیدگاهی توصیفی را در پیش گرفته و شهرت حسابرس، عضویت وی در مجامع وتشکل های حرفه ای، اندازه موسسه حسابرسی، تخصص حسابرس در یک صنعت خاص (واتز و زیمرمن[2]، 1985 )، حق الزحمه حسابرسی (کاپ لی[3]،1996) و (پالم رز[4]،1986)، نتایج بررسی هم پیشگان (کالبرت[5] ،1998)را به عنوان عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی مورد تأکید قرار داده اند.                                                                                                                 

 

در این بین، یکی از اهداف گزارشگری مالی، ارائۀ اطلاعاتی است که برای سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و دیگر کاربران فعلی و بالقوه در تصمیم گیری های مربوط به سرمایه گذاری و اعتباردهی و سایر تصمیم ها، سودمند باشد. سرمایه گذاری در امور مختلف توسط شرکت ها، همواره به عنوان یکی از راه های مهم توسعه شرکت ها و جلوگیری از رکود و عقب ماندگی، مورد توجه بوده است. در این میان، محدودیت در منابع موجب شده است که علاوه بر توسعه سرمایه گذاری، افزایش کارایی سرمایه گذاری، از اهمیت فراوانی برخوردار گردد. به طور کلی، کارایی سرمایه گذاری، به معنای پذیرش پروژه هایی با خالص ارزش فعلی مثبت، و منظور از ناکارایی سرمایه گذاری، انتخاب پروژه هایی با خالص ارزش فعلی منفی (سرمایه گذاری بیش از حد) و یا عدم انتخاب فرصت های سرمایه گذاری (سرمایه گذاری کمتر از حد) است.

 

1-2- تشریح و بیان مسئله پژوهش

نقش حسابرسی در اعتبار‌بخشی به سود شرکتها در پی سقوط انرون[6] از اهمیت درخور توجهی برخوردار شده است. تفاوتهای ناشی از کیفیت حسابرسی به صورت تفاوت در اعتبار ارائه شده به‌وسیله حسابرسان و کیفیت سود صاحبکاران، خود را نشان می‌دهد. از آنجا که کیفیت حسابرسی دارای ابعاد متفاوتی است و  به‌طور ذاتی مشاهده‌ناپذیر است، مشخصه حسابرسی خاصی وجود ندارد که به‌عنوان شاخصی برای اندازه‌گیری آن در نظر گرفته شود. اغلب مطالعات گذشته از حسن شهرت حسابرس به‌عنوان شاخصی برای

اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی استفاده و رابطه بین حسن شهرت و کیفیت سود را بررسی کرده‌اند(بکر[7] 1998 ٬ ری نولد و فرانسیس[8]،2000 ).

      ارزش نهائی فعالیت حسابرسی در کمک به استفاده کننده برای تشخیص کیفیت اطلاعات دریافت شده می باشد ، از این رو استفاده کنندگان اطلاعات می بایست صلاحیت حسابرس را پذیرفته تا به اظهارنظر او اعتماد کنند و در شرایطی که اطمینان استفاده کنندگان جلب نشود هدف های حسابرسی به صورت کامل تحقق نمی یابد . از طرف دیگر بحران های گزارشگری مالی سال های اخیر که  موجب فروپاشی شرکت های بزرگی گردید ، توجه محققان و مجامع حرفه ای را به افزایش قابلیت اعتماد گزارش های حسابرسی و کاهش قصور ، معطوف ساخت. با عنایت به موارد فوق ضروری است در بازار سرمایه ایران نیز کیفیت حسابرسی و متغیرهای موثر آن شناسایی شود .

      همچنین یکی از قابل تامل ترین و چالش بر انگیزترین مسائل عصر حاضر٬بحث توسعه ی اقتصادی است؛ به گونه ای که تحقق آن به یکی از اهداف اساسی سیاست گذاری ها و تصمیم گیری های اقتصادی کشورها تبدیل شده است (عظیمی 1375٬).از عوامل موثر بر رشد و توسعه ی پایدار اقتصادی٬ سرمایه گذاری موثر است. بدین منظور٬ یک واحد اقتصادی برای سرمایه گذاری در طرح های مختلف٬ باید حد یا میزان سرمایه گذاری را با توجه به محدودیت منابع٬ مورد توجه قرار دهد (مدرس و حصارزاده ٬ 1387 ). این امر٬ از طریق روش های ارزیابی طرح ها٬ از جمله ارزش فعلی خالص انجام می شود. طبق این روش٬ در یک یا چند طرح وقتی سرمایه گذاری انجام می گیرد که٬ارزش فعلی خالص آن طرح٬ مثبت باشد. از این رو٬ مسأله ی اصلی این پژوهش که تقبل طرح هایی با ارزش فعلی خالص منفی٬ منجربه سرمایه گذاری بیش از حد و صرف نظر کردن از طرح هایی با ارزش فعلی خالص مثبت٬ منجر به سرمایه گذاری کم تر از حد می شود که عدم بهینه بودن سرمایه گذاری را به دنبال خواهد داشت (وردی[9]٬ 2006 )؛زیرا مدیران باید به صورت بهینه و در طرح هایی سرمایه گذاری کنند که برای شرکت ارزش آفرینی کند؛ یعنی طرح هایی با ارزش فعلی خالص مثبت٬ پذیرفته و طرح هایی با ارزش فعلی منفی٬ رد شود. جریان نقد آزاد شرکت ها٬ از جمله دلایل اصلی در به وجود آمدن سرمایه گذاری بیش از حد در سطح شرکت است (یانگ و جیانگ[10] ٬ 2008  ) و موجب به وجود آمدن مسائلی چون کاهش کارایی سرمایه گذاری٬  افزایش تورم و توسعه ی ظاهری اقتصاد کلان می شود و به شدت به منافع سهامداران آسیب می رساند.

 

1-3- ضرورت انجام پژوهش

بدون شک، تخصص صنعت بر ماهیت تجربه و کار حسابرسی و دستیابی به مهارت تأثیر می‌گذارد و ممکن است برای متخصصان انفرادی شرایطی را فراهم کند تا بهتر مسائل و موضوع های پیرامون خاص صنعت را شناسایی کنند و مورد توجه قرار دهند (سولومون و شیلد[11] ٬ 1995 ). با افزایش تخصص صنعت در سطح انفرادی، تخصص صنعت در سطح شرکت افزایش می‌یابد. مزایای  تخصص  حسابرس  در صنعت در سطح شرکت انباشت و افزایش می‌یابد، زیرا تخصص صنعت انتقال دانش به‌دست آمده و فناوری ایجاد شده را از  یک صاحبکار به سایر صاحبکاران مشابه تسهیل می‌کند. بنابراین، انتظار می‌رود حسابرسان متخصص صنعت حسابرسی های با کیفیت بالاتری نسبت به غیرمتخصصان فراهم کنند.

مطالعات قبل نشان دهده است که کیفیت حسابرسی و کیفیت سود شرکتهای با حسابرسان متخصص بالاتر است ( ریچالت[12]٬ 2009 ).در حالی که به نظر می رسد استفاده از حسابرسان متخصص صنعت به نفع شرکتهای صاحبکار است٬ با این حال فقط تحقیقات محدودی انجام شده است که به طور مستقیم نشان دهنده مزایای استفاده از حسابرسان متخصص صنعت است. لذا هر چه در جهت بررسی فواید استفاده از حسابرسان متخصص صنعت و تجزیه و تحلیل آن کوشش شود، با توجه به اهمیتی که در بهبود کارایی سرمایه گذاری از طریق کیفیت بالاتر گزارش های مالی حسابرسان متخصص صنعت پیش بینی می شود ، باز هم اندک می باشد.

 

1-4- پرسش های پژوهش

 مطالعات اولیه و بررسی متون نظری موجود و مطالب ارائه شده در قسمت تشریح و بیان مسئله سوالات     متعددی را به ذهن متبادر می کند.در پژوهش حاضر این پرسش مطرح است:

 آیا تخصص حسابرس در صنعت خاص٬ کارایی سرمایه گذاری را بهبود می بخشد؟

در پرسش اصلی مزبور ما در جهت یافتن رابطه ای میان متغیر های پژوهش خواهیم بود. این امر با فرضیه پردازی مناسب و اجرای آزمون های آماری در دسترس می باشد.

 

 

 

1-5- اهداف پژوهش

پژوهش حاضر درصدد است تا از طریق جمع‌ آوری اطلاعات لازم به بررسی تاثیر محدودیت های مدیریت بر هدایت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بپردازد بر این اساس اهدافی بشرح ذیل مطرح میگردد.

1-5-1- اهداف علمی پژوهش

با توجه به مطالب اشاره شده هدف علمی پژوهش که مطابق با فرضیه و عنوان پژوهش می باشد به شرح زیر است:

هدف اصلی : بررسی ارتباط تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه گذاری

اهداف فرعی :

• بررسی ارتباط تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه گذاری بر مبنای تغییر در دارایی های غیر جاری.
• بررسی ارتباط تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه گذاری بر مبنای تغییر در سرمایه گذای های بلندمدت.

1-5-2- اهداف کاربردی پژوهش

اولین کاربرد هر پژوهش جنبه نظری و توسعه رشته مورد پژوهش می باشد که زمینه لازم را برای توسعه تئوری های آن رشته و حرکت به سمت سیستم های سازگارتر و کاراتر را مهیا می سازد٬ اما نتایج این پژوهش با توجه به هدف کلی آن می تواند برای گروه های زیر مفید واقع شود:

1. سازمان بورس و اوراق بهادار و سرمایه گذاران: با توجه به اینکه اطلاعات کارایی سرمایه گذاری هم برای مدیران شرکتها و هم برای سرمایه گذاران آنها حائز اهمیت است٬ به نظر می رسد که افزایش در کیفیت حسابرسی از طریق به کار گیری حسابرسان متخصص صنعت می تواند با کاهش مشکلات نمایندگی و افزایش توانایی سهامداران در نظارت بر مدیران٬ به بهبود کارایی سرمایه گذاری ها یاری رساند٬ وموجب بهبود انتخاب پروژه و کاهش هزینه های تامین مالی شود. همچنین این موضوع می تواند برای سرمایه گذاران در جهت انتخاب درست در انجام مبادله سهام٬ مفید واقع شود.
2. تحلیلگران مالی: نتایج این پژوهش می تواند برای تحلیلگران در مورد پیش بینی رفتار مدیریت در زمانی که حسابرسان متخصص صنعت انجام حسابرسی شرکت را انجام می دهند٬ مفید واقع شود.
3. اعتبار دهندگان: همچنین نتایج این پژوهش می تواند به اعتبار دهندگان در مورد ارائه اعتبار به شرکتها در زمانی که حسابرسان متخصص صنعت حسابرسی شرکت را انجام می دهندو همچنین تقویت افشاء اطلاعات٬ مفید واقع شود.
4. موسسات و سازمان های حسابرسی: همچنین نتایج این پژوهش می تواند بر تخصصی شدن موسسات حسابرسی٬ تجربه٬ کیفیت بالاتر گزارشهای مالی حسابرسی شده و دستیابی به مهارت ٬ مفید واقع شود.

 

 

1-6- تبیین فرضیه های پژوهش       

 برای پاسخ به سوال مطرح شده و با توجه به اهداف پژوهش یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی به شرح ذیل طراحی شده است:

فرضیه اصلی: بین تخصص حسابرس در صنعت خاص وکارایی سرمایه گذاری ارتباط وجود دارد.

فرضیه فرعی:

1. بین تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه گذاری بر مبنای تغییر در دارایی های غیر جاری ارتباط وجود دارد.
2. بین تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارایی سرمایه گذاری بر مبنای تغییر در سرمایه گذاری های بلند مدت ارتباط وجود دارد.

 

1-7- نوآوری پژوهش

در حالی که به نظر می رسد استخدام حسابرسان متخصص صنعت به نفع شرکتهای صاحبکار است٬ با این حال فقط تحقیقات محدودی انجام شده است که به طور مستقیم نشان دهنده مزایای استفاده از حسابرسان متخصص صنعت است.

      بعلاوه تاکنون در ایران پژوهشی در رابطه با ارتباط بین تخصص حسابرس و کارایی سرمایه گذاری انجام نشده است. لذا این پژوهش می تواند با برسی رابطه بین تخصص حسابرس در صنعت خاص و کارآیی سرمایه گذاری دارای نوآوری باشد. این پژوهش باعث توسعه و بسط مبانی نظری در این مورد خواهد شد.

1-8- روش پژوهش

    این پژوهش از لحاظ روش شناسی از نوع تحقیقات همبستگی و از نوع هدف کاربردی می باشد. این پژوهش ها برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می پذیرد ولی درآنها الزاما کشف رابطه علت و معلول مورد نظر نیست. در این پژوهش ها پژوهشگر می خواهد بداند که آیا بین دو گروه اطلاعات رابطه و همبستگی وجود دارد یا خیر. یعنی اینکه آیا تغییر در یکی با تغییر در دیگری همراه است یا خیر، و اگر چنین ارتباطی وجود دارد از چه نوع بوده و میزان آن چقدر است. به علاوه با توجه به اینکه از اطلاعات تاریخی در آزمون فرضیات آن استفاده خواهد شد در گروه تحقیقات شبه تجربی طبقه بندی می گردد. همچنین پژوهش حاضر به لحاظ معرفت شناسی از نوع تجربه گرا و به لحاظ نوع مطالعه میدانی- کتابخانه ای با بهره گرفتن از اطلاعات تاریخی پس رویدادی (استفاده از اطلاعات گذشته) می باشد و به لحاظ تحلیل آماری٬ این پژوهش از تکنیک رگرسیون چند متغیره استفاده خواهد نمود.

 

 

1-9- قلمرو زمانی و مکانی پژوهش

     در این پژوهش جامعه آماری کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در صنایع و    گروه های مختلف می باشد. داده های آماری مربوط به شرکت های قرار گرفته شده در نمونه آماری در فاصله زمانی سال های

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                        

فصل اول:کلیات تحقیق

1-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-2- تشریح و بیان مسأله تحقیق ……………………………………………………………………………………………………3

1-3- ضرورت انجام تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….5

1-4- اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….7

1-4- 1- اهداف کاربردی………………………………………………………………………………………………………..7

1-4- 2-  اهداف علمی……………………………………………………………………………………………………………7

1-5- پرسش های تحقیق.. …………………………………………………………………………………………………………….8

1-6- تبیین فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..8

1-7-  روش شناسی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………9

1-7-1 جامعه و نمونه آماری…. ………………………………………………………………………………………………..9

1-7-2 ابزار گردآوری داده ها. ………………………………………………………………………………………………..9

    1-8- قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………9

    1-8-1- قلمرو موضوعی تحقیق ………………………………………………………………………………………………….9

    1-8-2- قلمرو زمانی انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………………..9

    1-8-3- قلمرو مکانی تحقیق ………………………………………………………………………………………………….10

1-9- تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی………………………………………………………………………………….10

     1-9-1سود هر سهم……………………………………………………………………………………………………………….10

    1-9-2- سهام شناور آزاد……………………………………………………………………………………………………….10

    1-9-3- امکان نقد شوندگی……………………………………………………………………………………………………11

    1-9-4- تعداد ماه های فعالیت در بورس…………………………………………………………………………………….11

    1-9-5- بازده حقوق صاحبان سهام…………………………………………………………………………………………..11

    1-9-6- بازده سهام………………………………………………………………………………………………………………..11

   1-9-7- بازده دارائی ها…………………………………………………………………………………………………………..11

   1-9-8- شاخص 30 شرکت بزرگ…………………………………………………………………………………………..11

   1-9-9- شاخص 50 شرکت فعالتر…………………………………………………………………………………………….12

   1-9-10- فرایند تحلیل سلسله مراتبی………………………………………………………………………………………..12

1-10- ساختار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………13

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..17

2-2- آشنایی با مبانی نظری تحقیق……………………………….. …………………………………………………………….17

2-2-1– بازارهای مالی…………………………………………………………………………………………………………..17

2-2-1-1-  بازار  پول………………………………………………………………………………………………….18

2-2-1-2 بازار سرمایه………………………………………………………………………………………………….18

2-2-2– تاریخچه بورس اوراق بهادار……………………………………………………………………………………….19

2- 2-3- تعاریف شاخص………………………………………………………………………………………………………20

2-2-4- شاخص های قیمت سهام…………………………………………………………………………………………….22

2-2-5-  ارکان شاخص…………………………………………………………………………………………………………24

2-2-6- شیوه محاسبه شاخص ها……………………………………………………………………………………………..25

2-2-7- طبقه بندی شاخص ها از نظر روش محاسبه…………………………………………………………………….27

2-2-8- تئوری داو ………………………………………………………………………………………………………………29

2-2-9- تاریخچه طراحی و معرفی شاخص های معتبر جهانی……………………………………………………….31

2-2-10- تاریخچه شاخص قیمت سهام در ایران………………………………………………………………………..48

2-2-10-1- شاخص های عمده بورس اوراق بهادار تهران…………………………………………………49

2-2-11- نقش شاخص سهام………………………………………………………………………………………………….56

2-2-12- اهمیت شاخص…………………………………………………………………………………………………….. 58

2-3- پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..60

2-3-1-  تحقیقات داخلی …………………………………………………………………………………………………….60

2-3-2- تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………….64

 

فصل سوم:روش شناسی تحقیق

 

3-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….68

3-2- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………68

3-3- جامعه و نمونه آماری تحقیق ………………………………………………………………………………………………69

3-4- قلمرو تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..69

3-4-1- قلمرو موضوعی تحقیق ………………………………………………………………………………………………69

    3-4-2- قلمرو زمانی انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………………69

3-4-3- قلمرو مکانی تحقیق……………………………………………………………………………………………………69

3-5-  ابزار جمع آوری داده های مورد نیاز تحقیق…………………………………………………………………………..70

3-6-فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………..70

3-7- روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………….71

3-7-1- فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………………………………………71

3-7-2- اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی………………………………………………………………………………..71

3-7-3- معرفی نرم افزار Expert choice………………………………………………………………………………72

3-8- متغیر های تحقیق و تعاریف عملیاتی آنها………………………………………………………………………………..72

3-8-1- ارزش بازار………………………………………………………………………………………………………………72

3-8-2- سود هر سهم…………………………………………………………………………………………………………….73

3-8-3- درصد سهام شناور آزاد………………………………………………………………………………………………73

3-8-4- درجه نقد شوندگی……………………………………………………………………………………………………73

 3-8-5- تعداد ماه های فعالیت در بورس……………………………………………………………………………………74

 3-8-6- بازده حقوق صاحبان سهام………………………………………………………………………………………….74

 3-8- 7- بازده سهام……………………………………………………………………………………………………………..75

 3-8-8- بازده دارائی ها………………………………………………………………………………………………………..75

3-9- مراحل طراحی شاخص 30 شرکت برتر…………………………………………………………………………………77

3-10- روش محاسبه شاخص 30 شرکت برتر………………………………………………………………………………..77

3-11- روش های آماری و تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………….78

      3-11-1-آماره توصیفی……………………………………………………………………………………………………….78

3-11-2- آزمون کولموگروف _ اسمیرنوف………………………………………………………………………….78

3-11-3- آزمون مقایسه ی میا نگین دو جامعه( آزمون t مستقل) ……………………………………………….79

3-11-3- آزمون من-ویتنی(آزمون U)………………………………………………………………………………….79

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..83

4-2- اولویت بندی متغیرها توسط سیستم AHP ……………………………………………………………………………..83

4-3- تجزیه و تحلیل توصیفی……………………………………………………………………………………………………..84

4-4- آزمون نرمال بودن داده ­ها……………………………………………………………………………………………………85

4-5-  نتایج آزمون فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………….86

4-5-1-نتایج آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………………….86

4-5-2-نتایج آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………87

4-5-3- نتایج آزمون فرضیه سوم………………………………………………………………………………………….88

4-5-4-نتایج آزمون فرضیه چهارم…………………………………………………………………………………………89

4-5-5-نتایج آزمون فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………………..90

4-5-6-نتایج آزمون فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………..91

4-6- محاسبه مقدار شاخص………………………………………………………………………………………………………..92

4-7- خلاصه آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………….95

4-8- خلاصه ی فصل………………………………………………………………………………………………………………..95

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادها

 

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………..98

5-2- تحلیل و تفسیر نتایج آزمون  فرضیه ها ………………………………………………………………………………….99

5-2-1- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه اول…………………………………………………………………………………99

5-2-2- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه دوم…………………………………………………………………………………99

5-2-3- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه سوم………………………………………………………………………………..99

5-2-4- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه چهارم…………………………………………………………………………..100

5-2-5- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه پنجم …………………………………………………………………………….100

5-2-6- تحلیل و تفسیر نتایج فرضیه ششم…………………………………………………………………………….100

5-3- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………..101

5-4- پیشنهاد برای تحقیقات آینده ……………………………………………………………………………………………103

5-5-محدودیت های انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………………..103

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………………………….104

ضمائم و پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………108

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………..129

 

 

فهرست اشکال و جداول

جدول 2-1 روش های محاسبه ی انواع شاخص های بازار سهام…………………………………………………..26

جدول 2-2 گروه بندی سهام شرکت ها توسط موسسه داوجونز…………………………………………………..34

جدول 2- 3 اقدامات موثر بر اصلاح تعدیل گر در شاخص های S&P …………………………………………37

جدول 2-4 شاخص های منتشره در بورس لندن………………………………………………………………………..38

جدول2-5 شاخص های محاسبه شده در بورس استانبول…………………………………………………………….44

جدول2-6 شاخص های بازار سهام در کشورهای مختلف ………………………………………………………….47

جدول 2-7 شاخص های برتر شرکت ها در بورس های جهان.. …………………………………………………..59

جدول 3-1علامت اختصاری و نام متغیرهای انتخابی در تحقیق…………………………………………………….76

جدول 4-1نتایج تجزیه و تحلیل توصیفی داده های تحقیق………………………………………………………….84

جدول 4- 2 نتایج آزمون کولموگوروف_ اسمیرنوف……………………………………………………………….85

جدول 4-3 نتایج آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………………………..86

جدول 4-4 نتایج آزمون فرضیه دوم…… ………………………………………………………………………………….87

جدول 4-5 نتایج آزمون فرضیه سوم……………………………………………………………………………………….88

جدول 4-6نتایج آزمون فرضیه چهارم…… ………………………………………………………………………………89

جدول 4-7 نتایج آزمون فرضیه پنجم……………………………………………………………………………………..90

جدول 4-8 نتایج آزمون فرضیه ششم…… ……………………………………………………………………………….91

نمودار 4-1بررسی روند حرکت شاخص ها……………………………………………………………………………..94

جدول 4-9خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………………..95

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

1-1)مقدمه

1-2)بیان مساله

1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق

1-4)اهداف تحقیق

1-5)سئوالات تحقیق

1-6)فرضیه های تحقیق

1-7)روش شناسی تحقیق

1-8)قلمرو تحقیق

1-9)تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی

1-10)ساختار تحقیق

• مقدمه

شاخص ها علاوه بر تحلیل های کلان اقتصادی، در تصمیم گیری ها و تحلیل های سرمایه گذاران نیز دارای اهمیت می باشند. شاخص ها به عنوان معیار ارزیابی عملکرد پرتفوی سهام نیز بکار می روند. با توجه به اینکه سرمایه گذاران با علائق و سلایق خاصی اقدام به سرمایه گذاری در بورس های اوراق بهادار می نمایند، لذا در اکثر بورس های اوراق بهادار پیشرفته علاوه بر شاخص های کل، شاخص های معینی جهت نمایش رفتاربخش خاصی از بازار طراحی و محاسبه می گردند.از اینرو شاخص ها بیانگر و نماینده رفتار سهامی می باشند که عموم سرمایه گذاران در بورس مالک آن می باشند، در واقع سرمایه گذاران از طریق پیگیری حرکات شاخص ها     می توانند وضعیت پرتفوی خود را ارزیابی نمایند.

 

1-2) بیان مسأله پژوهش

واژه شاخص به معنای وسیله تشخیص است و عدد شاخص عددی است که بوسیله  آن تغییرات ایجاد شده دریک پدیده را در فاصله دو زمان مختلف یا دو مکان مختلف بررسی می کنیم. بنابراین میتوان گفت شاخص

 عددی است برای اندازه گیری و سنجش تغییرات عوامل مختلف در فواصل زمانی یا مکانی.

شاخص قیمت سهام برای اولین بار در سال 1884 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت، در آن زمان روش محاسبه بسیار ساده و به صورت میانگین ساده حسابی بود بدین طریق که قیمت سهام انتخابی را با هم جمع کرده وسپس به تعداد سهام تقسیم می نمودند. این روش توسط چارلز داو[1] ابداع گردید که توسط آن میانگین قیمت سهام 11 شرکت راه آهن به دست می آمدو به عنوان شاخص قیمت ها در صنعت راه آهن مورد استفاده قرار می گرفت. در سال 1897 تعداد شرکتها به 20 شرکت افزایش یافت و این روش محاسبه به عنوان تنها روش محاسبه شاخص تا سال 1928 ادامه داشت و در این تاریخ شاخص دیگری طراحی و جایگزین روش محاسبه قبلی شد    .(www.djindexes.com)

شاخص قیمت سهام یک کمیت آماری است که جهت اندازه‌گیری افزایش یا کاهش در قیمت سهام و اوراق قرضه و بازار بکار برده می‌شود. این شاخصها در قالب شاخص کل، شاخص صنعت و شاخص شرکت ، محاسبه و منتشر می‌گردند.

برای سهامداران یا سرمایه گذاران این سئوال مطرح است که آیا امکان تمرکز برروی چند عامل مهم برای تصمیم گیری درمورد خریدوفروش سهام وجود دارد؟

آیا می شود بدون درنظر گرفتن اصول ومعیاری وبراساس حدس و گمان به بازده ای منطقی در مورد خریدو

فروش سهام دست یافت؟

آیا می توان با انجام پژوهشی جامع در رابطه با معیارهای بهینه اقدام به رتبه بندی شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار اقدام نمود؟

سئوالاتی از این قبیل همیشه ذهن سرمایه گذاران را به خود مشغول کرده است. بنابراین در این راستا شناخت عوامل تاثیرگذار بر تصمیم گیری سرمایه گذاران مهم می باشد.عوامل تبیین کننده تصمیم گیری در مورد سهام متعدد هستند و شناخت آنها گذشته از مزیتهایی مانند کاهش ریسک، افزایش شفافیت درباره اطلاعات مورد نیاز، به تبع آن افزایش نقد شوندگی و بهبود فرایند کشف قیمت و گسترش بازار سرمایه را برای سرمایه گذاران و بازار سرمایه کشور به همراه دارد و موجبات فراهم آمدن زیرساخت های لازم برای رتبه بندی شرکت ها در بورس اوراق بهادار و به دنبال آن تلاش هرچه بیشتر شرکت ها برای قرار گرفتن در رتبه های بالاتررا از طریق گزارشگری مالی مناسب و غیره را در بر خواهد داشت.

تحقیق حاضر  می خواهد با بهره گرفتن ازمعیارهایی کارا 30 شرکت برتر بورس را انتخاب و بر اساس اطلاعات آنها شاخص جدیدی راطراحی کند.

به بیان دیگر شناسایی شرکتهای ممتاز یا دارای موقعیت برتر اغلب بر پایه یک یا چند معیار از معیارهای زیر انجام می شود:

• قدرت نقدشوندگی سهام به معنای پرمعامله بودن آن.
• میزان تأثیرگذاری شرکت بربازاریا سهم آن درارزش جاری بازار.
• وضعیت شرکت از نظربرتری نسبتهای مالی، به ویژه میزان سودآوری به ازای هرسهم.

 

از آنجایی که در بورس اوراق بهادار تهران شاخص 50 شرکت فعالتر و شاخص 30 شرکت بزرگ انتشارمی یابند این تحقیق در نظر دارد شاخص 30 شرکت برتر را براساس معیارهای شاخص های بزرگ دنیا طراحی وکارایی شاخص طراحی شده را نسبت به 2 شاخص پیش گفته که قبلا در بورس تهران طراحی گردیده بررسی نماید. در نهایت این تحقیق در راستای پاسخ به این سئوالات باشد که:

1-تفاوت کارایی شاخص 30 شرکت برتر با شاخص 50 شرکت فعالتر چگونه است؟

2-  تفاوت کارایی شاخص 30 شرکت برتر باشاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟

3-  تفاوت بازدهی شاخص 30 شرکت برتر با شاخص 50 شرکت فعالتر چگونه است؟

4-  تفاوت بازدهی شاخص 30 شرکت برتر با شاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟

 

• ) اهمیت و ضرورت تحقیق

با گسترش بازار سرمایه کشور بخشی از  دارایی­ های افراد در قالب سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس می باشد.که سرمایه گذاران علاقه­مندند با بکار انداختن وجوه خود کسب بازده کنند و در کنار آن ماهیت فعالیت تجاری بگونه ای است که کسب بازده مستلزم تحمل ریسک است. به­عبارت دیگر ریسک یکی از دغدغه های جدی سرمایه گذاران در بازار های مالی است. به علت تغییرات نامطلوب عوامل بازار از قبیل نرخ بهره، نرخ ارز و قیمت اوراق بهادار سرمایه گذاران عمدتا در معرض ریسک بازار قرار دارند. بنابر این باید آن را شناخت و همراه با حذف ریسک های غیرضروری،ریسک های همراه با فرصت را مدیریت نمود(آدمی،1390).

مهم ترین استفاده شاخص سهام،کاهش دادن ریسک سرمایه گذاری می باشد. ترکیب دو دارائی پر ریسک که عواید آنها دارای همبستگی منفی  با یکدیگر است یک بدره(مجموعه) سهام بسیار کم ریسک را به وجود      می آورد،  زیرا هنگامی که یک دارائی عملکرد خوبی داشته باشد، دیگری عملکرد ضعیفی خواهد داشت و بالعکس. برای اینکه تقاضای قدرتمند در مورد عملکرد بازار سهام مورد ارزیابی قرار گیرد،شاخص های زیادی

بنیان نهاده شده است.این شاخص ها برای این طراحی شده اند تا افت و خیزهای گسترده قیمتهای بازار سهام به شکل کمی در آید، حال ممکن است که این شاخص برای بخشی از بازار یا همه بازار باشد.یک چنین شاخص هایی بنا به دلایل زیر اهمیت دارند:

 

• شاخص می تواند مقایسه ای تاریخی در مورد عواید حاصل از پولی که فرد، روی سهام سرمایه گذاری کرده است ارائه نماید، یعنی فرد مقایسه می کند که اگر پول خود را در جای دیگری نظیر خرید طلا،سرمایه گذاری می کرد بهتر بود و یا در سهام (محمدی، 1376).

 

• شاخص سهام، نمادی است از عملکرد ملی اقتصادی.یعنی برای شناخت نوسانات عملکرد ملی اقتصادی و آگاهی از رشد آن می توان از شاخص بازار استفاده کرد (محمدی،1376).
• برای اعلام نوسانات بازار بورس از طریق وسائل ارتباط جمعی و نیز نوسانات بازارهای مالی،ضروری است که معیارهای ساده که حاکی از مجموع تغییرات و افت و خیزها باشد فراهم آیدکه شاخص بازار در این خصوص مناسب به نظر می آید(محمدی،1376).
• شاخص بازار،یک استاندارد ساده ای است که مدیران شرکتهای سرمایه گذاری،عملکرد خود را با آن محک می زنند(همان منبع).
• اطلاع از نوسانات و تغییرات قیمت سهام شرکتها در بورس اوراق بهادار مهم است و این مهم از طریق شاخص سهام صورت می گیرد(همان منبع).

شاخص قیمت سهام،نشان دهنده وضعیت کلی اقتصاد کشور است.افزایش این شاخص به معنی رونق و بهبودی در اوضاع و احوال اقتصادی و کاهش آن گویای بحران  و رکود است (احمدپور و همکاران، 1386).

محاسبه شاخص قیمت سهام مستلزم در اختیار داشتن اطلاعات کامل پایه ای و آخرین اطلاعات از تغییرات قیمتهای سهام و  حجم معاملات آنهاست. به این جهت این شاخص معمولاً توسط سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار یا موسسات تخصصی مستقل از بورس محاسبه می شود.

هدف این  تحقیق طراحی شاخصی سازگار با بورس اوراق بهادار تهران است تا شاخص به شیوه‌ای دقیق وضعیت بورس وشرکتهای بورسی را نشان دهد.

تغییرات شاخص کل قیمت سهام به دنبال تغییرات در مقدار سهام مورد معامله و تغییرات قیمت آنها پدید می آید.این تغییرات ناشی از عوامل درون سازمانی و عوامل برون سازمانی می باشد.

منظور از عوامل درون سازمان، وضعیت داخلی شرکتها با توجه به سرمایه گذاریهای جدی ، سودآوری، زیان دهی، تصمیمات مجمع عمومی و مدیریت شرکتهااست.

 منظور از عوامل برون سازمانی اثرگذار بر قیمت سهام شرکتها،  قوانین مالی و مالیاتی، بحران های سیاسی و اقتصادی داخلی، ثبات یا بی ثباتی حکومت ها، جنگها و تهدیدهای سیاسی منطقه ای یا بین المللی می باشد.

شاخص کل قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران، در قسمت تحقیقاتی سازمان کارگزاران بورس، تهیه می گردد.

 

1-4)اهداف تحقیق

      این تحقیق در پی رسیدن به اهداف علمی و کاربردی زیر می باشد:

1-4-1) اهداف کاربردی

   این تحقیق می تواند نقش مهمی جهت هدفمند کردن فعالیت ها در حوزه های زیر داشته باشد:

مدیران بازار سرمایه

   نگرش جامع به وضعیت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه بورس اوراق بهادار و مبنای مقایسه وضعیت بازار در بازه های زمانی متفاوت .

صندوق های سرمایه گذاری

تاکید و توجه بیشتر به شرکتهای منتخب در این تحقیق برای تشکیل پرتفوی جهت سرمایه گذاری.

شرکت های مشاور مالی و اقتصادی

شناسائی شرکتهایی که از نظر سودآوری، نقدشوندگی و بازدهی وضعیت بهتری دارند و توصیه به سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در آن شرکتها.

بورس اوراق بهادار تهران

طراحی شاخص های جدید  و بهینه براساس معیارها و فرمولهای شاخص های معتبر جهانی.

سرمایه گذاران

هدف این شاخص راهنمائی سرمایه گذاران برای شناسایی و سرمایه گذاری در شرکتهایی است  که  سودآوری و نقدشوندگی وبازدهی بیشتری دارند.

 

1-4-2) اهداف علمی

1-  ایجاد پایگاه قابل اتکائی برای تصمیم گیری سهامداران بورس با توجه به معیارهای برتر.

2-  ایجاد زیر ساختی برای رتبه بندی شرکت های بورسی به صورت منطقی با توجه به معیارهای برتر.

3-طراحی و فراهم نمودن برنامه کامپیوتری برای تحلیل بنیادی و انتخاب سهام برتر.